Που βρίσκεται
Ανεβαίνοντας κανείς, από τη Λευκωσία προς το Τρόοδος, λίγο πριν από το κεφαλοχώρι της Σολιάς, την Ευρύχου, αν κοιτάξει αριστερά, μέσα στο δάσος, θα δει από μακριά, τα πρώτα σπίτια ενός πανέμορφου χωριού, να τον χαιρετούν και να τον προσκαλούν να το επισκεφθεί.
Είναι το μικρό και γραφικό χωριό Άγιος Θεόδωρος Σολέας, που κτισμένο αμφιθεατρικά στις όχθες του μικρού ποταμού Ατσά, δίνει το χρώμα του σε μια πανέμορφη, καταπράσινη κοιλάδα, που στην ποδιά της πλέκονται ελιές και αμυγδαλιές και στις πλαγιές της, τα πεύκα σκαρφαλώνουν περήφανα, μέχρι τις κορυφές του Φαρακλού, του Βουνιού, του Λάονα και της Καθολικής, που τα δάση τους θεωρούνται από τα καλύτερα του νησιού μας.
Το όνομά μας
Το χωριό οφείλει τ’ όνομά του, στην ταπεινή εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτη, που κτισμένη στη μέση των χωραφιών μας, που τα λέμε πότιμα, μας καλεί, κάθε Κυριακή και κάθε γιορτή, να θυμηθούμε χαρές και λύπες που μοιραστήκαμε, όλοι μας, στη μικρή, μα ολόζεστη αγκαλιά της.
Η εκκλησία μας
Ο Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης, γιορτάζει και πανηγυρίζει στις 8 του Φλεβάρη και μαζεύει, κοντά του, πιστούς απ’ όλα τα χωριά της κοιλάδας της Σολιάς και αποδήμους από κάθε γωνιά της Κύπρου μας.
Η παράδοση λέει, πως στον τόπο που είναι κτισμένη η εκκλησούλα μας, βρέθηκε από τους προγόνους μας η εικόνα του Αγίου και πως εκείνοι, οι πρώτοι κάτοικοι, τη μετέφεραν στη δυτική όχθη του ποταμού, όπου ήταν κτισμένο και το παλιό χωριό, και θέλησαν να κτίσουν την εκκλησία πάνω στο λόφο που είναι σήμερα, το σχολείο μας. Ο τόπος όμως, φαίνεται δεν άρεσε στον Άγιο, γιατί κάθε βράδυ, η εικόνα έφευγε και πήγαινε στο μέρος που τη βρήκανε. Έτσι οι πρόγονοί μας, αποφάσισαν να κτίσουν εκεί την πρώτη εκκλησούλα του Αγίου Θεοδώρου, που αργότερα, οι νεότεροι την μεγάλωσαν και της έδωσαν τη σημερινή της μορφή.
Το σχολείο μας
Το σχολείο λειτούργησε στο χωριό μας από το 1927. Στην αρχή στεγάστηκε σε σπίτια, όπως το σπίτι του Τζιυρκάτζιη, του Προέδρου της Κοινότητας, το σπίτι του Χαράλαμπου Καλλίνου, που σήμερα ανήκει στον απόγονό του Ανδρέα Ιωάννου, και τρία χρόνια αργότερα κτίστηκε το μικρό μας σχολείο, στο λόφο που βρίσκεται και σήμερα, σε γη που παραχώρησε δωρεάν η οικογένεια του Αριστοδήμου και Χρυσταλλούς Γεωργίου Κκιρατζή.
Δυστυχώς, το σχολείο μας το’ φάγε η μοίρα που τρωει όλα τα σχολεία των μικρών χωριών και σήμερα δε λειτουργεί πια. Οι λίγοι μαθητές του χωριού μας, φοιτούν στο Περιφερειακό Δημοτικό Σχολείο Ευρύχους, που συγκεντρώνει τους μαθητές και άλλων χωριών της περιοχής μας.
Ιστορία –Αρχαιολογία
Αρχαιολογικά ευρήματα, στο λόφο του σχολείου, μαρτυρούν ότι το χωριό μας, κατοικείτο από τα προχριστιανικά χρόνια. Έτσι εξηγείται και το μικρό αγαλματάκι του Θεού Έρωτα, που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Λευκωσίας και που ανευρέθει, τυχαία, κατά την ανόρυξη πρόχειρων καταφυγίων, το 1964, για την προστασία των μαθητών από την Τουρκική Αεροπορία.
Εξ’ άλλου αυτό βεβαιώνεται και από το βουνό μας, που λέγεται «Μούττη του Δκιά» (Κορυφή του Δία) πάνω στην οποία, σύμφωνα με την παράδοση υπήρχε βωμός αφιερωμένος στο Δία. Η ύπαρξη και μόνο του βουνού του Δία, μαρτυρεί και την ύπαρξη πιστών του Δία και των άλλων δώδεκα Θεών των Αρχαίων Ελλήνων.
Το όνομα Σολέα, επίσης, μας θυμίζει το αρχαίο Βασίλειο των Σόλων, ακραίο σύνορο του οποίου ήταν και το μικρό χωριό μας – Άγιος Θεόδωρος Σολέας – (Σόλων). Από μια άλλη παράδοση, σχετική με τις Αραβικές Επιδρομές, υποθέτουμε πως το χωριό κατοικείτο και στα Βυζαντινά Χρόνια. Σε μια απόκρημνη πλαγιά στα βουνά της Καθολικής, βρίσκεται ένας τεράστιος βράχος που και σήμερα λέγεται «Ρότσος του Μωρού». Κάτω από το βράχο, σύμφωνα με την παράδοση, κατέφυγαν σε μια σπηλιά οι χωριανοί μας, για να γλιτώσουν, σε μια από τις πολλές επιδρομές των Σαρακηνών. Οι Σαρακηνοί αγγάρεψαν ένα βιολάρη, για να τους δείχνει το δρόμο να φτάσουν στη σπηλιά, μ’ αυτός προσπαθούσε, με διάφορους τρόπους, να τους παραπλανήσει. Όταν κόντεψαν τη σπηλιά, ο βιολάρης που ήταν μπροστά-μπροστά, άκουσε κλάμα μωρού και φοβούμενος πως, αν το κλάμα συνεχιζόταν, θα πρόδιδε τη σπηλιά και θα χάνονταν τόσες ψυχές, άρχισε να παίζει, δυνατά, το βιολί του, για να καλύψει από τη μια το κλάμα του μωρού κι από την άλλη για να προειδοποιήσει τους κρυμμένους χωριανούς μας. Η παράδοση λεει, μάλιστα, πως τραγουδούσε κι αυτό το δίστιχο:
«Πνίξε, μάνα το παιδί
να γλιτώσεις τη ζωή….»
Η μαύρη μάνα, προσπαθώντας να κλείσει το στόμα του μωρού της, για να μην κλαιει, το’ πνίξε στ’ αληθινά. Σώθηκαν, βέβαια οι χωριανοί μας από τους Σαρακηνούς, μα το μωρό που χάθηκε, έδωσε τ’ όνομά του στο βράχο, που’ μείνε να θυμίζει μέρος της ιστορίας του χωριού μας και του τόπου μας, γενικά.
Γύρω από το χωριό μας, υπάρχουν, σε διάφορες περιοχές, χαλάσματα που μαρτυρούν την ύπαρξη οικισμών, συνήθως ποιμενικών, που διαλύθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν η Αγγλική Αποικιοκρατική Κυβέρνηση αποφάσισε ν’ απαγορεύσει τη βόσκηση των αιγοπροβάτων, μέσα στα κρατικά δάση. Τέτοιοι οικισμοί ήταν οι «Τζιερένηδες», πίσω από τα βουνά του Λάονα, η «Μάντρα του Βέλλερου», στα Διπλοπόταμα, η «Μάντρα του Αρακλίτη», στην περιοχή των «Χαλκοκόλυμπων», και το «Καρτερούνι», 5 χιλιόμετρα, περίπου, νότια του χωριού, πάνω στο δρόμο που ενώνει το χωριό μας με τα χωριά Κούρδαλι – Σπήλια.
Οι Χαλκοκόλυμποι, εξ’ άλλου, μαρτυρούν ότι, στην περιοχή αυτή, γινόταν στην αρχαιότητα εξώρυξη και επεξεργασία χαλκού. Το κοκκινωπό χρώμα των πετρωμάτων, και το όνομα της περιοχής, που το πήρε από τις δεξαμενές (κόλυμπους) μέσα στις οποίες γινόταν η πρώτη επεξεργασία του πολύτιμου μετάλλου, μαρτυρούν του λόγου το αληθές.
Πηγή: Κοινοτικό Συμβούλιο Αγίου Θεοδώρου Σολέας