Άνθρωποι του Τουρισμού: Αγνή Παπαευσταθίου Προϊστάμενη Υπηρεσίας Κυπριακής Χειροτεχνίας
Η Πρώτη Κυπριακή Τουριστική Ιστοσελίδα www.cyprushighlights.com στα πλαίσια ενίσχυσης και ενδυνάμωσης μιας πιο ανθρώπινης σχέσης, επαφής αλλά και επικοινωνίας με ανθρώπους του τουρισμού της πατρίδας μας, αρχίζει μια σειρά από αφιερώματα και παρουσιάσεις – μέσα από συνεντεύξεις – ανθρώπων που υπηρετούν και προσφέρουν από διαφορετικά πόστα στον κυπριακό τουρισμό.
Ένθετο Άνθρωποι του Τουρισμού,
Μεγάλη συνέντευξη της Αγνής Παπαευσταθίου Προϊστάμενη Υπηρεσίας Κυπριακής Χειροτεχνίας
Ερώτηση 1: Λίγα λόγια για την Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας
Ζούμε σε μια εποχή ριζικών αλλαγών και αναπροσαρμογών. Εκείνο όμως που διεθνώς παρατηρείται είναι η σταθερότητα των πολιτιστικών αξιών μιας χώρας μέσα από τις οποίες διεκδικεί την ιδιομορφία της αλλά και δημιουργεί διασυνδέσεις με τους άλλους λαούς. Ο πολιτισμός στην ιστορία ενός λαού είναι η ίδια του η ταυτότητα, αυτό που κάνει τον ένα άνθρωπο να ξεχωρίζει από τον άλλο. Η παράδοση είναι ότι πιο πολύτιμο έχει να επιδείξει ένας λαός μέσα από την ιστορία του. Η λαϊκή παράδοση είναι έργο συλλογικό, κτήμα ολόκληρου του λαού, δημιουργία πολλών και έκφραση όλων. Η συμβολή της λαϊκής τέχνης και χειροτεχνίας είναι ουσιώδους και θεμελιακής σημασίας και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα εθνικών, πολιτιστικών, κοινωνικών και οικονομικών σκοπών και στόχων.
Η εξέλιξη της κυπριακής λαϊκής τέχνης και δημιουργίας και οι επώνυμοι και ανώνυμοι κύπριοι τεχνίτες, δημιουργοί και συνεχιστές μιας μακράς παράδοσης, έγιναν έρεισμα ισχυρό για την Κυπριακή Κυβέρνηση ώστε να ιδρύσει την Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας κάτω από το Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού. Η Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας ανάλαβε με οργανωμένα προγράμματα την πολύπλευρη και δυναμική προσπάθεια της διάσωσης, αξιολόγησης και αξιοποίησης της λαϊκής τέχνης σαν πηγής έμπνευσης για την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της σύγχρονης χειροτεχνίας.
Τα προγράμματα της Υπηρεσίας Κυπριακής Χειροτεχνίας αναπτύχθηκαν και επεκτάθηκαν και σήμερα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα προγραμμάτων και δραστηριοτήτων που αποσκοπούν σε στόχους όπως:
- Έρευνες, μελέτες, αποτύπωση και τεκμηρίωση θεμάτων που αφορούν την παραδοσιακή χειροτεχνία.
- Προσφορά υπηρεσιών προς οικοτέχνες/βιοτέχνες (τεχνική βοήθεια, βελτίωση σχεδίων, καθοδήγηση, συνεργασία).
- Εκπαίδευση και μετεκπαίδευση τεχνιτών για επαγγελματική επάρκεια και ανέλιξη.
- Προώθηση, βελτίωση, ενθάρρυνση της παραγωγής και εμπορίας – αύξηση της ανταγωνιστικότητας.
- Οργάνωση εκθέσεων και συμμετοχή σε πολιτιστικές και τουριστικές δραστηριότητες.
- Λήψη θεσμικών μέτρων και άλλων ενεργειών για ενίσχυση της χειροτεχνίας.
- Συμβολή στην ανάπτυξη της υπαίθρου σε θέματα χειροτεχνίας.
- Στήριξη, συνεισφορά και παροχή κινήτρων στους οικοτέχνες/χειροτέχνες με στόχο την ανάπτυξη του τομέα της χειροτεχνίας.
Για την επίτευξη των πιο πάνω η Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας λειτουργεί Κέντρα Χειροτεχνίας τόσο στη Λευκωσία όσο και στη Λεμεσό και Πάφο καθώς και εργαστήρια στους προσφυγικούς συνοικισμούς Λατσιών και Τσιακκιλερού. Το Κέντρο Χειροτεχνίας στη Λευκωσία έχει αναπτυχθεί σε κέντρο τουριστικού ενδιαφέροντος γιατί σε αυτό προβάλλεται σε ζωντανή παρουσίαση η σύγχρονη χειροτεχνία βασισμένη στην παραδοσιακή λαϊκή τέχνη. Τα εκθετήρια/πωλητήρια και η εμπορία των χειροτεχνημάτων δεν είναι αυτοσκοπός για την Υπηρεσία. Είναι ένα πρακτικό, άμεσο, αναγκαίο και δυναμικό μέσο που στοχεύει στην προβολή και προώθηση τους στο ευρύτερο κυπριακό και τουριστικό κοινό, καθώς και στην έμμεση επιβολή ποιοτικών και αισθητικών επιπέδων στα κυπριακά χειροτεχνήματα σαν σύνολο. Επίσης συμβάλει στη διεξαγωγή έρευνας αγορά και στην ενίσχυση της βιωσιμότητας των οικοτεχνών/βιοτεχνών που πολλές φορές δεν λειτουργούν ιδιόκτητα καταστήματα ή δεν έχουν οργανωμένα συστήματα διανομής.
Ερώτηση 2: Προβλήματα ή αδυναμίες που έχουν εντοπιστεί
Στην Κύπρο όπως σε κάθε τουριστικό προορισμό παρατηρείται πληθώρα προϊόντων και υπηρεσιών για τουρίστες και ιδιαίτερα ενθυμημάτων. Λόγω της τουριστικής ανάπτυξης και για ικανοποίηση της ζήτησης για ενθυμήματα “souvenir” με τοπικό χαρακτήρα, παρατηρείται μεγάλη εισροή εισαγόμενων παρόμοιων αντικειμένων. Τουριστικά είδη με στοιχεία τοπικού χαρακτήρα εισάγονται μαζικά από διάφορες χώρες. Κατακλύζεται λοιπόν η Κύπρος από διάφορα τουριστικά είδη που δεν έχουν καμία σχέση, ούτε σύνδεση με τη δική της λαϊκή τέχνη και παράδοση. Έτσι η κυπριακή χειροτεχνία και ο Κύπριος οικοτέχνης/χειροτέχνης έχει να αντιμετωπίσει αυτόν τον ανταγωνισμό καθώς και τη βιομηχανοποίηση κάποιων αντικειμένων. Επίσης παρατηρείται η ανάγκη να ενισχυθούν οι θεσμικές σχέσεις και να προωθηθεί η ανταλλαγή εμπειριών ανάμεσα σε εμπλεκόμενους φορείς ούτως ώστε να συνεισφέρουν στην παράδοση, καινοτομία και αειφορία της χειροτεχνίας.
Ερώτηση 3: Εισηγήσεις ώστε να αντιμετωπιστούν με αποτελεσματικό τρόπο τα προβλήματα/αδυναμίες
Τα θέματα που ανακύπτουν μέσα από την αναβίωση και προώθηση της κυπριακής χειροτεχνίας και ιδιαίτερα το πρόβλημα με τα εισαγόμενα παρόμοια ή άλλα είδη, θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την υιοθέτηση ενός σήματος. Αυτό θα επισφράγιζε και επιβεβαίωνε την αυθεντικότητα των γνήσιων κυπριακών χειροτεχνημάτων και θα διασφάλιζε την αναγνωρισημότητα τους στην αγορά. Επιπρόσθετα αυτό θα έδινε μια επιπρόσθετη αξία αν το σήμα θεωρηθεί και χρησιμοποιηθεί παράλληλα σαν σήμα ποιότητας. Ο θεσμός αυτός θα κατοχυρώσει τη γνησιότητα τους και θα τους δώσει ταυτότητα. Η εφαρμογή του εν λόγω μέτρου είναι αναγκαίο να γίνει με νομοθετική ρύθμιση και μπορεί να υλοποιηθεί σε συνεργασία του Δημόσιου και των κυριότερων φορέων που ασχολούνται με τον τομέα αυτό. Με αυτόν τον τρόπο θα δοθούν κίνητρα προς τους χειροτέχνες/βιοτέχνες να δημιουργήσουν και να αναπτύξουν τις επιδεξιότητες τους. Στους δημιουργούς πρέπει να δοθούν κίνητρα/προκλήσεις ώστε να αναπτυχθεί το αίσθημα της ανάγκης να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους, με διδαχή και εκπαίδευση στους νεώτερους. Αυτό θα εξασφάλιζε τη διατήρηση και διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του εθνολογικού πλούτου.
Με τη διατύπωση ενός Σχεδίου Δράσης πρέπει να καθοριστούν παράλληλες πρωτοβουλίες για στήριξη, προώθηση και προβολή του τομέα της χειροτεχνίας.
Ερώτηση 4: Συνεργασίες με φορείς ενός και εκτός Κύπρου
Η Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας συνεργάζεται με διάφορους φορείς στο δημόσιο, ημικρατικό και ιδιωτικό τομέα μέσα στα πλαίσια των δραστηριοτήτων που αναπτύσσει. Συνεργάζεται και συνδιοργανώνει εκθέσεις ή/και εκδηλώσεις που στόχο έχουν την προβολή και ενημέρωση σε θέματα διάσωσης, αναβίωσης και ανάπτυξης της παραδοσιακής χειροτεχνίας. Η Υπηρεσία συνεισφέρει έτσι ώστε να διανθίζονται οι εκδηλώσεις με ζωντανή παρουσίαση από χειροτέχνες αλλά και έκθεση γνήσιων χειροτεχνημάτων. Η Υπηρεσία συνεργάζεται με το Υπουργείο Εξωτερικών ιδιαίτερα μέσα από τις εκδηλώσεις που συμμετέχουν οι Πρεσβείες στο εξωτερικό. Επίσης και σε εκδηλώσεις τουριστικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος οι οποίες διοργανώνονται από οργανωμένα σύνολα όπως Δήμους, Κοινότητες, Εταιρείες Τουριστικής Ανάπτυξης, κ.ά.
Πρωτίστως όμως ενεργεί έτσι ώστε να διασφαλιστεί η αειφορία της χειροτεχνίας. Για το σκοπό αυτό έχει συνεργασία με φορείς που εξασφαλίζουν την εκπαίδευση, καινοτομία, βελτίωση ποιότητας, επικοινωνία, προβολή και αειφορία του τομέα. Συγκεκριμένα συνεργάζεται με:
- Μουσεία και Πολιτιστικά Ιδρύματα (π.χ. Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο, Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, Πολιτιστικό ΄Ιδρυμα Τραπέζης Κύπρου, κ.ά.).
- Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, Πανεπιστήμια, Κολέγια, (Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Πανεπιστήμιο Φρειδερίκου, Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, κ.ά.) και διοργανώνει προγράμματα για εκπαίδευση/μετεκπαίδευση σε θέματα χειροτεχνίας για εκπαιδευτικούς φοιτητές κ.ά.
- Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του Ακάμα με διοργάνωση εκπαιδευτικών μαθημάτων στις κοινότητες του Ακάμα και παροχή κινήτρων για διατήρηση και αναβίωση της τοπικής χειροτεχνίας αλλά και δημιουργία τοπικών Μουσείων και άλλων συλλογών (Μουσείο Δρούσειας, ΄Ινιας, Κάθηκα, Ακουρδάλια).
- Συνεργασία με Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Δήμους και Κοινότητες σε συναφή θέματα για δημιουργία τοπικών μουσείων και αξιοποίηση συλλογών (Μουσεία Δερύνειας, Γαλάτας, Αγίου Μάμα, Πεδουλά, κ.ά.).
- Συνεργασία με την Κυπριακή Εθνική Επιτροπή UNESCO σε θέματα της ΄Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
- Συνεργασία με τον Οργανισμό Προτύπων για καταγραφή του πρότυπου για το Λευκαρίτικο Κέντημα.
Ερώτηση 5: Βράβευση από Σύνδεσμο Ειδικών Ενδιαφερόντων και Πολιτιστικού Τουρισμού
Η πλούσια πολιτιστική μας κληρονομιά είναι οδηγός πορείας για το παρόν και το μέλλον. Η προώθηση και προστασία της πολιτιστικής ταυτότητας και ο σεβασμός των πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων κάθε χώρας είναι δύο από τις βασικές αρχές της Ε.Ε.
Η επιβράβευση της Υπηρεσίας Κυπριακής Χειροτεχνίας από τον Σύνδεσμο Ειδικών Ενδιαφερόντων και Πολιτιστικού Τουρισμού Κύπρου για το ρόλο και την συνεισφορά της στην προώθηση και ανάπτυξη των ειδικών μορφών τουρισμού αποτελεί τιμή, αναγνώριση και ικανοποίηση για το έργο που επιτελείται στην Υπηρεσία. Η επιτυχία κάθε δραστηριότητας εξαρτάται απόλυτα από το βαθμό πίστης, ενθουσιασμού και υποστήριξης.
Η Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας αναγεννήθηκε μέσα σε δύσκολες συνθήκες και διέτρεξε τα χρόνια αυτά μέχρι σήμερα κάνοντας άοκνες προσπάθειες να συνεισφέρει στη διατήρηση και εξέλιξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και ευελπιστούμε ότι θα συνεχίσει.