Το χωριό
Η Αλάμπρα, ένα χωριό της επαρχίας Λευκωσίας, βρίσκεται 21 περίπου χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα.
Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 250 μέτρων.
Στην Αλάμπρα, σύγχρονα και παραδοσιακά στοιχεία «συνυπάρχουν» αρμονικά .
Από τη μια, σπίτια που ακολουθούν τη λαϊκή αρχιτεκτονική και από την άλλη μοντέρνα ευρύχωρα σπίτια.
Ιστορικά στοιχεία
Η Αλάμπρα, είναι ένα χωριό με ενδιαφέρουσα ιστορία, πλούσια παράδοση και αξιόλογους αρχαιολογικούς χώρους. Η αρχή της ιστορίας ανάγεται στη μέση εποχή του χαλκού. Αυτό μαρτυρούν οι μέχρι σήμερα ανασκαφικές εργασίες που, συγκεκριμένα, έφεραν στο φως ένα παμπάλαιο οικισμό της εποχής εκείνης, αλλά και ένα νεκροταφείο σε απόσταση περίπου 150 μέτρων από τον οικισμό.
Ανάμεσα, στα ταφικά κτερίσματα βρέθηκαν διάφορα χάλκινα αντικείμενα, όπως μαχαίρια, αξίνες, ξίφη, κεφαλές ακοντίων και εργαλεία διαφόρων σχημάτων.
Μια σημαντική πηγή για την ιστορία της Αλάμπρας κατά την κλασική εποχή, συγκεκριμένα του 5ου αιώνα π.Χ., θεωρείται η πινακίδα του Ιδαλίου που είναι γραμμένη στο κυπροσυλλαβικό αλφάβητο .
Το Κοινοτικό Συμβούλιο παραθέτει τη μετάφραση του κειμένου της πινακίδας στο περιοδικό Ημέρες Ευρωπαϊκής Κληρονομιάς:«Όταν οι Μήδοι και οι Κιτιείς πολιορκούσαν την πόλη του Ιδαλίου, το έτος του Φιλόκυπρου, του γιου του Ονασαγόρα, ο βασιλιάς Στασίκυπρος και η πόλη είχαν καλέσει το γιατρό Ονάσιλο το γιό του Ονασίκυπρου, καθώς επίσης και τα αδέλφια του να περιθάλψουν τους τραυματίες της μάχης χωρίς αμοιβή (δηλαδή από μέρους των ιδίων τραυματιών).
Ο βασιλιάς και η πόλη συμφώνησαν να δώσουν στον Ονάσιλο και στα αδέλφια του ως αμοιβή και φιλοδώρημα από τον Οίκο του βασιλιά και από την πόλη ένα τάλαντο αργύρου ή αντί του ποσού του ενός ταλάντου, ο βασιλιάς και η πόλη να δώσουν στον Ονάσιλο και τα αδέλφια του από τη γη του βασιλιά που βρίσκεται στην επαρχία της Αλαμπρίας το χωράφι που βρίσκεται στο βάθος.
Αυτό που συνορεύει με το περβόλι του Όγχα μαζί κι όλα τα δέντρα που βρίσκονται μέσα για να τα καρπώνονται για πάντα. Όλα τα προϊόντα που θα πουλούν θα είναι χωρίς φόρο.
Αν κανείς διώξει αυτό τον Ονάσιλο ή τα αδέλφια του ή τα παιδιά των παιδιών του Ονασίκυπρου, εκείνος που θα τους διώξει θα πληρώσει στον Ονάσιλο και στα αδέρφια του ή στα παιδιά τους το ποσό που ακολουθεί: ένα τάλαντο αργυρού».
Αξίζει να σημειωθεί πως το έγγραφο αυτό αποτελεί το πρώτο κτηματολογικό έγγραφο της Κύπρου, αλλά και την πρώτη μορφή κοινωνικής ασφάλισης.
Δυστυχώς, όμως, όπως σημειώνει ο Καρούζης, «η Αλάμπρα δε μνημονεύεται από τους ενετικούς χάρτες, γεγονός που αφήνει μερικά κενά στην ιστορική εξέλιξη του οικισμού».
Ονομασία
- Το όνομα του χωριού έχει ως πρώτο συνθετικό το «α» το στερητικό και ως δεύτερο τη λέξη «λαμπρόν», που σημαίνει φωτιά. Άρα, όπως άλλωστε γράφει και η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, το όνομα εξηγεί πως πρόκειται για ένα «χωριό που δεν κινδυνεύει από τη φωτιά».
- Η ονομασία του χωριού, σύμφωνα με την παράδοση, συνδέεται με τη σωτήρια επέμβαση της Αγίας Μαρίνας κατά τη διάρκεια πυρκαγιάς. Συγκεκριμένα, όπως διηγείται το Κοινοτικό Συμβούλιο «καθώς η πύρινη λαίλαπα πλησίαζε απειλητικά το χωριό και το πυκνό δάσος που βρισκόταν γύρω από αυτό, οι κάτοικοι μαζεύτηκαν έντρομοι σε μια τοποθεσία και άρχισαν να προσεύχονται. Ξαφνικά, ενώ προσεύχονταν, είδαν την Αγία Μαρίνα να πλησιάζει. Η Αγία γονάτισε μαζί τους ύψωσε τα χέρια και φώναξε τρεις φορές «Άλαμπρα», που σημαίνει ‘Χωρίς φωτιά’. Σε λίγο η φωτιά υποχώρησε και το χωριό σώθηκε. Η τοποθεσία που μαζεύτηκαν οι κάτοικοι ονομάστηκε Δέηση, ενώ το χωριό Αλάμπρα», ένα χωριό, που όπως προαναφέρθηκε δεν κινδυνεύει από τη φωτιά.
- Αυτό, όμως που αξίζει να σημειωθεί είναι πως το όνομα παραμένει το ίδιο από τον 5ο αιώνα π.Χ. έως σήμερα. Πιο απλά, όπως φανερώνει η χάλκινη πινακίδα του Ιδαλίου, από το 450π.Χ. που αυτή χρονολογείται, το χωριό «ακούει» στο ίδιο όνομα.
Πληθυσμός
Η Αλάμπρα, κυρίως χάρη στη γεωγραφική του θέση, παρουσιάζει μια σταθερά αυξανόμενη πληθυσμιακή πορεία. Η μικρή απόσταση από την πρωτεύουσα, σε συνδυασμό με το βελτιωμένο οδικό δίκτυο συμβάλουν τόσο στην καταπολέμηση της αστυφιλίας όσο και στην αύξηση του πληθυσμού.
Όπως παρατηρεί ο Καρούζης, «είναι από τις περιπτώσεις εκείνες που το εισόδημα από την πόλη συμβάλλει στην οικονομική ευημερία της υπαίθρου». Στην αύξηση του πληθυσμού φαίνεται πως συνέβαλε έστω και σε μικρό βαθμό, η βιομηχανία ξύλινων επίπλων και ραπτικής ενδυμάτων.
Η πιο σημαντική αύξηση του πληθυσμού σημειώθηκε μεταξύ των ετών 1982 με 2001, συγκεκριμένα, ενώ το 1982 αριθμούσε 726 κατοίκους, το 2001, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή, 1142 κατοίκους. Πρέπει να σημειωθεί πως από το 2001 έως σήμερα, σύμφωνα με στοιχεία του Κοινοτικού Συμβουλίου, το χωριό έχει αυξήσει ακόμη περισσότερο τον πληθυσμό του, αριθμεί περίπου 1600 κατοίκους. Πιο κάτω παρουσιάζεται η πληθυσμιακή πορεία του χωριού.
Χρονολογία | Αριθμός κατοίκων |
1881 | 196 |
1911 | 258 |
1931 | 315 |
1960 | 546 |
1982 | 726 |
2001 | 1142 |
σημερινός υπολογισμός | 1600 |
Στην Αλάμπρα υπάρχει εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Μαρίνα, που, όπως προαναφέρθηκε, προστάτευσε το χωριό από μια μεγάλη πυρκαγιά.
Η εκκλησία οικοδομήθηκε το 1837 και ανοικοδομήθηκε το 1954.
Πρόκειται για μια τρίκλιτη εκκλησία κτισμένη με πελεκητή ασβεστολιθική πέτρα.
Εξωτερικά η εκκλησία κοσμείται με σκαλιστά πλαίσια γύρω από τις πέτρες και τα παράθυρα, ενώ εσωτερικά με φορητές εικόνες του 20ου αιώνα.
Πηγές:
Ηλία Γεωργίου, Ιστορία και Λαογραφικά της Αλάμπρας, 1989
Γιώργου Καρούζη, Περιδιαβάζοντας την Κύπρο, Λευκωσία, Πόλη και Επαρχία, Λευκωσία 2001 «Ημέρες Ευρωπαϊκής Κληρονομιάς», Κύπρος 2005,σ. 66
Κοινοτικό Συμβούλιο Αλάμπρας
Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, τ.1