Η Κοινότητα Εργατών είναι η 13η μεγαλύτερη κοινότητα στην Επαρχία Λευκωσίας με 2.000 περίπου κατοίκους και βρίσκεται μόλις 17 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Λευκωσίας, στη γεωγραφική περιφέρεια της Μεσαορίας. Το χωριό είναι κτισμένο στη δυτική όχθη του ποταμού Πεδιαίου ή Πηδιά, σε μέσο υψόμετρο 340 μέτρων. Το τοπίο της περιοχής του, είναι διαμελισμένο από το ποτάμιο σύστημα του ποταμού Πεδιαίου.
Στην κοινότητα η μέση ετήσια βροχόπτωση κυμαίνεται γύρω στα 360 χιλιοστόμετρα και στη περιοχή της καλλιεργούνται τα σιτηρά, τα λαχανικά , τα νομευτικά φυτά, λίγες ελιές και φρουτόδεντρα, όπως οι βερυκοκκιές (καϊσιές) και οι συκιές. Οι αρδευόμενες εκτάσεις βρίσκονται μεταξύ του κυρίου δρόμου Εργατών – Ανάγυιας, Εργατών – Επισκοπειού και του ποταμού Πεδιαίου. Στην περιοχή εφαρμόστηκε μικρό αρδευτικό σχέδιο, που αξιοποίησε τόσο τα νερά του ποταμού όσο και τοπικές διατρήσεις.
Η οδική σύνδεση της κοινότητας είναι αρκετά καλή. Στα βόρεια συνδέεται με την κοινότητα Ανάγυιας (2,5 χμ.) και μέσω αυτής με την πόλη της Λευκωσίας. Στα νότια συνδέεται με την κοινότητα Επισκοπειού (1,5χμ.) και στα ανατολικά με την κοινότητα Ψημολόφου (1 χμ.). Στα δυτικά συνδέεται με τη Βιομηχανική Περιοχή και μέσω αυτής με τον υπεραστικό δρόμο Λευκωσίας – Παλαιχωρίου.
Ο πληθυσμός των Εργατών αναπτύχθηκε σταθερά από το 1881 μέχρι σήμερα. Το φαινόμενο της αστυφιλίας που έπληξε τις περισσότερες κοινότητες της Κύπρου από το 1946 και ιδίως από το 1960 και μετά, δεν επηρέασε καθόλου την κοινότητα Εργατών.
Σ’ αυτό συνέβαλε η μικρή σχετικά απόσταση της κοινότητας από την πρωτεύουσα, η καλή οδική του σύνδεση μ’ αυτήν και οι ευκαιρίες απασχόλησης στην περιοχή της.
Το 1881 οι Εργάτες είχαν 218 κατοίκους, που αυξήθηκαν στους 234 το 1891, στους 262 το 1901, στους 293 το 1911, στους 354 το 1921, στους 378 το 1931, στους 431 το 1946, στους 637 το 1960 και στους 812 το 1973.
Με την εγκατάσταση προσφύγων από το κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου μετά την τουρκική εισβολή του 1974, οι κάτοικοι των Εργατών αυξήθηκαν στους 1.044 το 1976 και στους 1.121 το 1982.
Στην τελευταία απογραφή του 2001 οι κάτοικοι του χωριού ήταν 1587 και σήμερα ξεπερνούν τους 2.000 κατοίκους, αφού στην κοινότητα μας διαμένουν και αρκετοί αλλοδαποί που εργάζονται στη Βιομηχανική Περιοχή.
Η κοινότητα έχει αναπτύξει μεγάλη δραστηριότητα στον κοινωνικό και πολιτιστικό τομέα και έχει καταστεί κοινότητα-πρότυπο για την γύρω περιοχή.
Ασχολίες κατοίκων
Οι περισσότεροι κάτοικοι εργάζονται στην Λευκωσία ή στα προάστιά της, άλλοι δε λειτουργούν τις δικές τους επιχειρήσεις και άλλοι εργάζονται στην Βιομηχανική Περιοχή που βρίσκεται στην κοινότητά μας, ενώ λιγότεροι ασχολούνται με την γεωργία και κτηνοτροφία.
Η δημιουργία βιομηχανικής περιοχής, συνηγόρησε υπέρ της οικονομικής ανάπτυξης της κοινότητας, όπου σήμερα λειτουργούν 70 περίπου βιομηχανικές μονάδες.
Ονομασία
Η κοινότητα ήταν γνωστή με την ίδια ονομασία τουλάχιστον από την εποχή της φραγκοκρατίας και σε μεσαιωνικού χάρτες σημειώνεται ως Argates. Κατά την εποχή της φραγκοκρατίας αποτελούσε φέουδο και κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας το Εβκάφ απέκτησε στην περιοχή της κοινότητας (βόρεια και βορειοδυτικά της) αρκετή κτηματική περιουσία.
Οι Εργάτες είναι μια από τις κοινότητες του βασιλείου της αρχαίας Ταμασσού και το όνομα του έχει άμεση σχέση με τους εργάτες που δούλευαν στα μεταλλεία χαλκού της Ταμασσού, που λειτουργούσαν την τότε εποχή. Οι εργάτες των μεταλλείων διάλεξαν αυτό το μέρος, στην αριστερή όχθη του ποταμού Πεδιαίου, για να δημιουργήσουν τον συνοικισμό τους.
Το άφθονο νερό του ποταμού μαζί με τους μικρούς λόφους, που προστάτευαν τον συνοικισμό από τις πλημμύρες, καθιστούσαν τον τόπο ιδανικό για να κατοικήσουν. Σιγά-σιγά οι λιγοστές καλύβες πλήθυναν και όποιος ήθελε να πάει στον συνοικισμό έλεγε «Πάω στους Εργάτες». Όταν στη συνέχεια τα μεταλλεία έκλεισαν το όνομα Εργάτες έμεινε στο χωριό, για να διατηρηθεί μέχρι σήμερα.
Πιθανότατα ο οικισμός δημιουργήθηκε κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο (ίσως στα πρώτα χριστιανικά χρόνια),οπότε λειτουργούσαν ακόμη τα μεταλλεία της Ταμασσού.
Σχολεία
Το πρώτο Δημοτικό Σχολείο στους Εργάτες λειτούργησε το 1900. Προηγουμένως όσα παιδιά ήθελαν να μάθουν γράμματα πήγαιναν στο μοναστήρι του Αγίου Ηρακλειδίου στο Πολιτικό, και αργότερα στις Κοινότητες Πέρα και Ψημολόφου. Από το 1900 μέχρι το 1926 στο σχολείο φοιτούσαν και μαθητές από την κοινότητα Ανάγυια.
Αρχικά το σχολείο στεγαζόταν σε αίθουσα που παραχώρησε η εκκλησία, αλλά λόγω της ραγδαίας αύξησης των μαθητών, το 1950 κρίθηκε αναγκαία η ανέγερση νέου κτιρίου, στο χώρο που βρίσκεται το σχολείο σήμερα. Στο σχολείο υπάρχουν 8 αίθουσες διδασκαλίας, αίθουσα οικοκυρικών, γραφείο Διευθυντή και αίθουσα Δασκάλων.
Υπάρχει επίσης γήπεδο ποδοσφαίρου, καλαθόσφαιρας και αντισφαίρισης. Στο Δημοτικό Σχολείο προγραμματίζονται για το 2010 η πλήρης ανακατασκευή των αθλητικών χώρων, των κερκίδων και της αυλής και η κατασκευή νέων αποχωρητηρίων, αποδυτηριών και ιατρείου. Επίσης θα γίνει και αναπαλέωσης του παλιού Σχολείου. Στο σχολείο φοιτούν 118 μαθητές και διδάσκουν 13 δάσκαλοι.
Στην κοινότητα επίσης λειτουργεί Δημόσιο Νηπιαγωγείο το οποίο προετοιμάζει τα παιδιά για την είσοδο τους στη δημοτική εκπαίδευση. Πέραν των πιο πάνω δημόσιων σχολείων, το Συμβούλιο Κοινοτικής Ευημερίας (ΣΚΕ) Εργατών, λειτουργεί Νηπιαγωγείο και Παιδική Λέσχη, όπου οι εργαζόμενες μητέρες μπορούν να εμπιστευτούν την φροντίδα των παιδιών μέχρι να επιστρέψουν από την εργασία τους.
Στόχος και επιδίωξη του Συμβουλίου του ΣΚΕ και του Κοινοτικού Συμβουλίου Εργατών, είναι η ανέγερση ιδιόκτητων κτιρίων σε χώρο που έχει παραχωρηθεί από το κράτος, όπου θα συστεγασθεί, τόσο το νηπιαγωγείο όσο και η παιδική λέσχη.
Πηγή: Κοινοτικό Συμβούλιο Εργατών