Η Εγκλείστρα και το Μοναστήρι του Αγίου Νεοφύτου
Η Εγκλείστρα και το μοναστήρι του Αγίου Νεοφύτου βρίσκονται κοντά στο χωριό Τάλα, 10 περίπου χιλιόμετρα βóρεια της Νέα Πάφου.
Η Εγκλείστρα αποτελούσε αρχικά μία μικρή φυσική σπηλιά στην ανατολική πλευρά ενός λόφου. Μπροστά στο λόφο υπάρχει μία βαθιά χαράδρα, στο βάθος της οποίας ρέει ένας χείμαρρος.
Στην Εγκλείστρα έζησε και ασκήτεψε ο Άγιος Νεόφυτος, μία από τις σημαντικότερες μορφές της Εκκλησίας της Κύπρου. Σύμφωνα με την «Τυπική Διαθήκη» που συνέταξε ο ίδιος το 1214, εγκαταστάθηκε στο μικρό λαξευτό εκκλησάκι το 1159.
Κατά την τοπική παράδοση, ο Άγιος αρχικά είχε λαξεύσει άλλη εγκλείστρα ανατολικά της Πάφου, κοντά στο χωριό Σουσκιού. Το λαξευτό αυτό σπήλαιο είναι γνωστό ως «Παλαιά Εγκλείστρα» και οι τοιχογραφίες του χρονολογούνται στο 15ο ή στις αρχές του 16ου αιώνα. Εκεί ενδέχεται να έζησε άλλος ασκητής.
Ο Άγιος Νεόφυτος μετέτρεψε τη φυσική σπηλιά σε ασκητήριο με δύο χώρους. Ο πρώτος χώρος περιελάμβανε μία μικρή εκκλησία αφιερωμένη στον Τίμιο Σταυρό και ο δεύτερος το κελλί του Αγίου, μέσα στο οποίο λάξευσε και τον τάφο του.
Το κελλί του επικοινωνούσε με το ιερό βήμα της εκκλησίας. Ο Άγιος απομονώθηκε στην Εγκλείστρα μέχρι το 1170, οπότε χειροτονήθηκε ιερέας από τον Επίσκοπο Πάφου Βασίλειο Κίνναμο και η φήμη του εξαπλώθηκε γρήγορα στο νησί.
Πολλοί μοναχοί συγκεντρώθηκαν γύρω του και σχημάτισαν μοναστική κοινότητα, για την οποία ο Άγιος Νεόφυτος συνέταξε την «Τυπική Διαθήκη», ένα είδος κανονισμών για την λειτουργία του μοναστηριού. Η επιθυμία του Αγίου για ησυχία και απομόνωση, τον προέτρεψε να λαξεύσει άλλη Εγκλείστρα, πιο ψηλά στο βράχο, πάνω από το παλαιό παρεκκλήσι.
Δίπλα στο νέο του κελλί λάξευσε μικρό παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο.
Από τα μοναστικά κτίσματα του πρώτου μοναστηριού σήμερα σώζονται η μικρή εκκλησία της Εγκλείστρας με το νάρθηκα και το σκευοφυλάκιο πάνω απ’ αυτήν, το κελλί του Αγίου με τον τάφο του και η τράπεζα. Πιο ψηλά στον λόφο, σώζεται το νεότερο κελλί του Αγίου και το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Η Εγκλείστρα του Αγίου Νεοφύτου χωρίζεται στο άνω και το κάτω τμήμα. Το κατώτερο τμήμα παρουσιάζει και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον λόγω του ότι είναι κατάγραφο.
Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή στο κελλί του Αγίου, ο ζωγραφικός διάκοσμος της Παλαιάς Εγκλείστρας και του Ιερού Βήματος του ναού του Τιμίου Σταυρού, συμπληρώθηκε από τον ζωγράφο Θεόδωρο Αψευδή το 1183.
Ο Άγιος Νεόφυτος εμφανίζεται δύο φορές στις τοιχογραφίες. Κάπου στις αρχές του 13ου αιώνα οι τοιχογραφίες του κυρίως ναού αντικαταστάθηκαν.
Από τις τοιχογραφίες του Θεόδωρου Αψευδή ελάχιστα δείγματα έχουν διασωθεί. Η τεχνοτροπία του Αψευδή απαντάται την εποχή αυτή και σε άλλα μνημεία του Βαλκανικού χώρου και προέρχεται από την Κωνσταντινούπολη.
Αντιθέτως, οι τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, που αντικατέστησαν τις αρχικές του Θεόδωρου Αψευδή, παρουσιάζουν μία εντελώς διαφορετική τεχνοτροπία, που χαρακτηρίζεται από την σχεδόν υπερβολική σχηματική απόδοση των μορφών.
Το καθολικό της Μονής του Αγίου Νεοφύτου κτίστηκε πιθανότατα στις αρχές του 16ου αιώνα και ανήκει στον τύπο της καμαροσκέπαστης τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο.
Η αρχική εκκλησία ήταν κατάγραφη, μεγάλο μέρος των τοιχογραφιών όμως καταστράφηκαν κατά την περίοδο 1585-1611.
Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κυπριακής Δημοκρατίας
Επαρχία: Πάφος
Ταχυδρομική Διεύθυνση: Ιερά Μονή Αγίου Νεοφύτου Τ.Θ. 60289, 8101 Πάφος, Κύπρος
Διαπίστευση: Ιερά Βασιλική και Σταυροπηγιακή Μονή Αγίου Νεοφύτου
Περίοδος Λειτουργίας: Όλο τον χρόνο
Ωράριο Λειτουργίας: Καθημερινά (Απρίλη – Οκτώβριο) 09:00 – 13:00 και 14:00 – 18:00, (Νοέμβριος – Μάρτη) 09:00 – 13:00 και 14:00 – 16:00
Διευκολύνσεις: Υπάρχει χώρος στάθμευσης και για λεωφορεία και για ιδιωτικά αυτοκίνητα. Το μοναστήρι είναι προσβάσιμο για άτομα σε τροχοκάθισμα το μουσείο και η εγκλείστρα δεν είναι προσβάσιμα για άτομα σε τροχοκάθισμα. Υπάρχει ενημερωτικό έντυπο το οποίο δίνεται δωρεάν για την ιστορία του μοναστηριού (ελληνικά, αγγλικά, ρωσικά, γερμανικά και γαλλικά). Υπάρχει πωλητήριο στην κύρια είσοδο της Μονής όπου οι επισκέπτες έχουν την δυνατότητα να αγοράσουν διάφορα αναμνηστικά δώρα όπως τουριστικό οδηγό, εικόνες και παραδοσιακά προϊόντα όπως λάδι τερατσόμελο κ.α. Οι συναλλαγές μόνο με μετρητά και πιστωτική κάρτα. Υπάρχουν χώροι υγιεινής στον χώρο στάθμευσης και κοντά στην είσοδο της Μονής και για άτομα σε τροχοκάθισμα. Υπάρχει παροχή διαδικτύου το οποίο είναι δωρεάν για όλους τους επισκέπτες.
Ιστοσελίδα / Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο: www.stneophytos.org.cy / stneoph@logos.cy.net και iman@logos.cy.net
Τηλέφωνο Επικοινωνίας / Τηλεομοιότυπο: 00357-26652481 / 00357-26653709
Τιμή Εισιτηρίου: 2 ευρώ και ισχύει για το μουσείο και για την εγκλείστρα.
Προμήθεια Εισιτηρίου: Από την είσοδο του μουσείου και από την είσοδο της εγκλείστρας.
Χάρτης Πλοήγησης Google Map: