Βουνί Παναγιάς – Αμπελίτης Διαδρομή Κρασιού
Πανοραμική εκδρομή σε ένα υπέροχο τοπίο της ενδοχώρας, συνοδευμένο από την απόλαυση των τοπικών κρασιών.
Στο δυτικότερο κομμάτι του νησιού, στην επαρχία της Πάφου, σε ένα υψόμετρο πάνω από 800 μέτρα, η διαδρομή Βουνί Παναγιάς – Αμπελίτης προσφέρει μια απαράμιλλη οινική εμπειρία. Τα οινοποιεία είναι πολλά, οι διαφορετικές απολαύσεις είναι εξίσου πολλές. Η τοπική ποικιλία σταφυλιού Ξυνιστέρι ξεχωρίζει περισσότερο, προσφέροντας ελαφρά λευκά κρασιά με ιδιαίτερη φινέτσα στο άρωμα.
Μια γεύση από πράσινα μήλα, ροδάκινα και βερίκοκα ξεχειλίζει από τα ποτήρια με το Ξυνιστέρι της περιοχής. Επιπλέον, κόκκινα φρούτα, βιολέτες και τριαντάφυλλα εμπλουτίζουν το άλλο τοπικό σταφύλι, το Μαραθεύτικο, που καλλιεργείται εδώ. Στα χωριά αυτής της διαδρομής, ειδικά στο Βουνί Παναγιάς, στη Χρυσορογιάτισσα και στο Στατό – Άγιο Φώτιο, θα ανακαλύψετε μερικά από τα καλύτερα κρασιά της ενδημικής ποικιλίας σταφυλιού Μαύρο που επωφελείται από το σχετικά ψηλό υψόμετρο και το ήπιο κλίμα, προσφέροντας ευχάριστα σκούρα και ροζέ κρασιά.
Διονυσιακά τοπία και ποτάμια από κρασί…
Η διαδρομή κινείται στην ανατολική Πάφο σε μια ορεινή περιοχή με σχετικά ψηλές οροσειρές. Οι απότομες κλίσεις της καλύπτονται από δάση και αμπελώνες. Το περιβάλλον δημιουργεί οικoτόπους για μεγάλο αριθμό ειδών χλωρίδας με χαρακτηριστικές τις συστάδες δρυών (Quercus infectoria).
Τα πευκοδάση απαντούν κυρίως στα βορειοανατολικά. Στην περιοχή υπάρχουν πολλά είδη θηλαστικών, αμφίβια, ερπετά αλλά και πολλά πουλιά. Κατά μήκος της διαδρομής θα συναντήσουμε επτά επισκέψιμα οινοποιεία.
Κλίμα: Η περιοχή φθάνει σε αρκετά μεγάλα υψόμετρα (ψηλότερη κορυφή: 1,144 μ.) και δέχεται έτσι ετήσια βροχόπτωση πέραν του μέσου όρου. Παρουσιάζει ένα σχετικά ήπιο κλίμα.
Εδάφη: Καλύπτουν τη στενή κοιλάδα εκατέρωθεν του ποταμού που την διασχίζει. Στην περιοχή συναντώνται κυρίως εδάφη με πηλώδη ως αργιλοπηλώδη μηχανική σύσταση.
Αμπελώνες: Τα περισσότερα από τα χωριά της διαδρομής ανήκουν στην περιοχή παραγωγής Οίνων Ελεγχόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΟΕΟΠ) Βουνί Παναγιάς – Αμπελίτης. Εδώ φύονται 27 διαφορετικές ποικιλίες οιναμπέλου με εντυπωσιακή παρουσία των ποικιλιών Carignan Noir και Cabernet. Εδώ επίσης καλλιεργείται το περισσότερο Μοσχάτο Αλεξανδρείας και Palomino.
Λευκές ποικιλίες: Ξυνιστέρι, Palomino, Malvasia L., Malvasia G., Ugni Blanc, Plant X., Sauvignon Blanc, Riesling, Semillon, Chardonnay, Sultana, Malaga, Muscat of Alexandria,
Ερυθρές ποικιλίες: Μαύρο, Όφθαλμο, Μαραθεύτικο, Λευκάδα, Carignan, Mattaro,Oellade, Cabernet Sauvignon, Cabernet Franc, Alicante B., Black Muscat, Grenache, Shiraz,Merlot.
Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Από την πόλη της Πάφου, κατευθυνόμενοι βορειοανατολικά, ανηφορίζουμε την οδική αρτηρία Β7 προς το χωριό Μεσόγη – που το συναντούμε στα πέντε χιλιόμετρα χωρίς καλά- καλά να έχει χάσει το περιβάλλον τον αστικό χαρακτήρα του. Συνεχίζοντας στην ίδια κατεύθυνση θα φθάσουμε σύντομα στο χωριό Τσάδα.
Πέντε χιλιόμετρα παρακάτω, η πάροδος δεξιά, Ε703, οδηγεί στο Πολέμι. Αυτό είναι ένα αρκετά μεγάλο χωριό,οκτακοσίων περίπου κατοίκων, με πολυάριθμους αμπελώνες και περιβόλια τριγύρω. Διατηρεί μέχρι σήμερα κάποια παραδοσιακά στοιχεία, με κορυφαίο το αναπαλαιωμένο Μετόχι του Κύκκου. Τα τελευταία χρόνια περιήλθε στην ιδιοκτησία της κοινότητας και τώρα λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο. Ο χώρος είναι επισκέψιμος καθημερινά και διαθέτει ένα πανέμορφο κήπο.
Θα το συναντήσετε αν στρίψετε αριστερά ακριβώς πριν το σχολείο στην έξοδο του χωριού, και έπειτα δεξιά, ακολουθώντας τις πινακίδες. Στο κέντρο του χωριού ο επισκέπτης βρίσκει επίσης καφενεία και εμπορικά καταστήματα.
Ο δρόμος (Ε703), βγαίνοντας από το χωριό, οδηγεί με βορειοανατολική κατεύθυνση μετά από δύο χιλιόμετρα στο Ψαθί. Το χωριό βρίσκεται σε ένα πολύ όμορφο ύψωμα, πνιγμένο στο πράσινο, και δεσπόζει της αμπελοπαραγωγικής κοιλάδας του ποταμού της Πόλης (Χρυσοχούς).
Ένα χιλιόμετρο πιο κάτω, σε παρόμοια τοποθεσία όπως ο προηγούμενος οικισμός, βρίσκεται ο Άγιος Δημητριανός, ένα πιο μικρό, αλλά εξίσου πράσινο χωριό. Μεταξύ των δύο οικισμών ξεκινά το μονοπάτι μελέτης της φύσης Αρνιές.
Τρία χιλιόμετρα πιο πέρα, στο βάθος της κοιλάδας του ποταμού της Έζουσας, βρίσκεται το χωριό Κανναβιού, με πανοραμική θέα στα αριστερά. Στην είσοδο της Κανναβιού, πάνω στο ποτάμι, μπορείτε να δείτε μία δρυ μισού αιώνα, ενώ απέναντι θα βρείτε το οινοποιείο ΄΄ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ ΕΖΟΥΣΑ ΄΄.
Δοκιμάζοντας από τις δεξαμενές και τα βαρέλια…
Ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς όταν επισκέπτεται ένα οινοποιείο είναι να δοκιμάσει κρασιά από τις δεξαμενές ζύμωσης και τα δρύινα βαρέλια, αντί από τη φιάλη μόνο. Το ενδιαφέρον της υπόθεσης είναι ότι όταν κάποιος δοκιμάζει από τα βαρέλια και τις δεξαμενές, δεν δοκιμάζει συνήθως το τελικό χαρμάνι αλλά ατόφιες ποικιλίες, έτσι του δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσει τoν χυμό των σταφυλιών στην αυθεντική τους μορφή.
Φυσικά, το τι θα δοκιμάσετε σε τέτοια περίπτωση εξαρτάται και από την εποχή του χρόνου. Κατά τη διάρκεια του τρύγου, αν βρείτε οινοποιείο να σας δεχτεί, θα δοκιμάσετε τον σταφυλοχυμό που ρέει κατευθείαν από το πιεστήριο – για τα λευκά κρασιά – ή τον σταφυλοπολτό από τη δεξαμενή με τα κόκκινα. Θα φαίνεται ίσως λίγο απωθητικός αλλά θα είναι γλυκύτατος!
Μη διστάσετε ακόμη να δοκιμάσετε κρασιά που βρίσκονται στη διαδικασία της ζύμωσης.
Θα είναι λίγο ή πολύ αφρώδη, λόγω του διοξειδίου του άνθρακα που εκλύεται κατά την αλκοολική ζύμωση, αλλά οι γεύσεις και τα αρώματα των φρούτων είναι πολύ έντονα. Λίγες εβδομάδες μετά το τέλος του τρύγου θα σας δοθεί η δυνατότητα να δοκιμάσετε κάθε ποικιλία οιναμπέλου ξεχωριστά, έτσι όπως κάθεται ατόφια μέσα στην ανοξείδωτη δεξαμενή.
Αυτό αποτελεί μια θαυμάσια ευκαιρία να μάθετε τα τυπικά αρώματα και τις γεύσεις κάθε σταφυλιού ξεχωριστά. Τα κρασιά από τα διαφορετικά αυτά σταφύλια αναμιγνύονται μεταξύ τους για να δώσουν το χαρμάνι του τελικού κρασιού συνήθως κατά την περίοδο της άνοιξης, συνεπώς, μόνο τότε θα μπορέσετε να δοκιμάσετε το τελικό προϊόν.
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι και η δοκιμή κρασιών από τα βαρέλια, καθώς μέσω αυτής θα αρχίσετε να εξοικειώνεστε με τα διάφορα είδη δρυός, όπως η γαλλική, η αμερικάνικη και άλλες, από τις οποίες είναι κατασκευασμένα τα πολύτιμα αυτά οινοποιητικά εργαλεία, που μεταμορφώνουν πραγματικά ένα κρασί.
Πρόκειται για ένα σύγχρονο οινοποιείο, μόλις του 2003, που παράγει προσεγμένα κρασιά από οικογενειακούς αμπελώνες και επιλεγμένη παραγωγή της περιοχής.Στο οινοποιείο μπορείτε να δοκιμάσετε κρασιά από γηγενείς ποικιλίες σε ένα ευχάριστο περιβάλλον μιας μικρής και κομψής αίθουσας με γραφικό εξώστη.
Προτείνεται το Ayios Chrysostomos, ένα λευκό ξηρό από την τοπική ποικιλία Ξυνιστέρι, ελαφρύ στο στόμα και με επίγευση λεμονιού. Ούτε το χωριό που φιλοξενεί το οινοποιείο θα σας απογοητεύσει.
Η Κανναβιού είναι ένας σχετικά μεγάλος οικισμός για την περιοχή, με διακοσίους πενήντα κατοίκους και πολλά παραδοσιακά κτίρια. Στο χωριό υπάρχει εκδρομικός χώρος με πλατάνια δίπλα στο ποτάμι, λίγο μετά το οινοποιείο στα δεξιά, ενώ στο δρόμο πιο πέρα θα βρείτε και τη μοναδική ταβέρνα του χωριού.
Από την Κανναβιού ξεκινάει και το μονοπάτι μελέτης της φύσης Παλλούρες. Στην περιοχή φύονται αναρίθμητα είδη, ήμερα και άγρια, όπως αμπέλια, αμυγδαλιές, πορτοκαλιές, ελιές, καρυδιές, περνιές, ευκάλυπτοι, δρύες, αροδάφνες κ.ά.
Φεύγοντας από το χωριό με βορεινή κατεύθυνση, και ενώ στο βάθος διακρίνεται το φράγμα της Κανναβιού, κάνουμε μια μικρή παράκαμψη τεσσάρων χιλιομέτρων στα αριστερά για να πάμε στα γραφικά χωριά Κρίτου Μαρόττου και Φύτη.
Είναι και τα δύο μικροί, παραδοσιακοί οικισμοί, ο μεν πρώτος αραιοχτισμένος σε πλάτωμα με καταπράσινους κήπους, η δε Φύτη πυκνοχτισμένη περιμετρικά της εκκλησίας στην κορυφή ενός λόφου.
Τα σπίτια και στα δύο χωριά είναι παραδοσιακά, στηλιτευμένα από πέτρα της περιοχής. Διαθέτουν καμάρες μονές ή διπλές, και οι σκεπές στα παλαιότερα είναι χτισμένες με την πατροπαράδοτη τεχνική με βολίτζια και χώμα.
Η Φύτη σε καλεί για περίπατο, προσφέροντας μαγευτική θέα των χωριών Κρίτου Μαρόττου, Κανναβιού και Αγ. Δημητριανού στα ανατολικά. Στην πλατεία θα βρείτε την ταβέρνα του χωριού που λειτουργεί και ως καφενείο – χώρος σύναξης των κατοίκων.
Το κτίριο αυτό υπήρξε το πρώτο σχολείο του χωριού και είναι ηλικίας 170 χρόνων. Λίγα μέτρα παραδίπλα βρίσκεται και ένα ενδιαφέρον μουσείο Λαϊκής και Υφαντικής Τέχνης.
Επιστρέφοντας στην έξοδο της Κανναβιού,με αριστερή κατεύθυνση, ο δρόμος οδηγεί μετά από έξι χιλιόμετρα στην Ασπρογιά, ένα μικρό αμπελουργικό χωριό στα όρια του πυκνού δάσους της Πάφου.
Από εδώ, ο δρόμος μας οδηγεί στον πιο σημαντικό προορισμό αυτής της διαδρομής, την Πάνω Παναγιά. Η σύντομη απόσταση θυμίζει ένα χερσαίο μαίανδρο, καθώς ανηφορίζει σε απότομες πλαγιές για να συναντήσει έξω από το χωριό Πάνω Παναγιά,σε υψόμετρο 850 μέτρων πλέον, το οινοποιείο VOUNI PANAYIA WINERY.
Αυτό είναι ένα αρκετά μεγάλο οινοποιείο,με συνολική ετήσια παραγωγή μισού εκατομμυρίου φιαλών. Η αληθινά πανοραμική θέα από τους εξώστες του, τις καθαρές μέρες, καλύπτει την επαρχία Πάφου στο σύνολό της!
Φθάνει από τον κόλπο Χρυσοχούς βορειοδυτικά και τον Ακάμα (κορυφή Λαόνα) στα δυτικά, μέχρι τη θάλασσα του αεροδρομίου Πάφου στα νότια. Νοτιοανατολικά ξεχωρίζει η Μονή Χρυσορρογιάτισσας, με φόντο το περίφημο Βουνί, τη ράχη που φιλοξενεί πολυάριθμους αμπελώνες σε υψόμετρο πέραν των χιλίων μέτρων σε κάποια σημεία.
Το οινοποιείο VOUNI PANAYIA στεγάζεται σε νεόχτιστα κτίρια, που φιλοξενούν ακόμη και εστιατόριο. Η ξενάγηση στη μεγάλη και κομψή κάβα στο υπόγειο, αλλά και στις υπόλοιπες εγκαταστάσεις, γίνεται στα αγγλικά και τα ελληνικά.
Το οινοποιείο προσφέρει και παρουσιάσεις πολυμέσων σε σχέση με την αμπελουργία και την οινοποιία, καθώς και δοκιμή ζιβανίας. Η γευστολόγηση συνοδεύεται από πιάτο τυριών και ο οινόφιλος έχει την ευκαιρία να δοκιμάσει κρασιά από οικογενειακούς αμπελώνες και από ντόπια, επιλεγμένα σταφύλια, όπως το λευκό κρασί Alina, από την ποικιλία Ξυνιστέρι, αλλά και το κόκκινο Plakota, με πολύ ελαφρύ και απαλό στόμα, που είναι ιδεώδες για τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς τα χαρακτηριστικά του επιτρέπουν χαμηλότερες θερμοκρασίες σερβιρίσματος απ’ ό,τι τα πλείστα ερυθρά κρασιά.
Το χωριό Πάνω Παναγιά βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου. Πρόκειται για ένα όμορφο και μεγάλο χωριό, με παραδοσιακά πετρόχτιστα σπίτια χτισμένα σε απότομες πλαγιές. Είναι το κέντρο της περιοχής Βουνί Παναγιάς – Αμπελίτης και προσφέρει αρκετές επιλογές αγροτουρισμού.
Οι αμπελώνες της περιοχής περιλαμβάνουν πάνω από είκοσι πέντε ποικιλίες σταφυλιών.
Δύο χιλιόμετρα έξω από το χωριό, συναντούμε στα δεξιά μας τη Μονή Χρυσορρογιάτισσας, η ύπαρξη της οποίας χρονολογείται από το 1152 μ.Χ. Πρόκειται για ένα επισκέψιμο – σε λογικές ώρες – μοναστήρι, αναπαλαιωμένο, έπειτα από πυρκαγιά που κατέστρεψε μεγάλο μέρος του το 1967. Από την πυρά σώθηκε ευτυχώς η εκκλησία, που χρονολογείται από 1770 μ.Χ. Στο υπόγειο της Μονής μπορείτε να δείτε το παλιό οινοποιείο, την ενσωματωμένη στο κτίριο στέρνα του πατήματος, πιθάρια και βαρέλια.
Το οινοποιείο της Μονής, με το όνομα ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΧΡΥΣΟΡΡΟΓΙΑΤΙΣΣΑΣ, βρίσκεται εκατό μέτρα πιο κάτω μέσα στα περιβόλια και τους αμπελώνες, και δεν είναι πάντα επισκέψιμο. Τα κρασιά της Μονής όμως μπορείτε να τα προμηθευτείτε από το μαγαζάκι που υπάρχει εκεί. Η Μονή παράγει το κόκκινο ξηρό Ayios Elias από τα ντόπια κρασοστάφυλα Μαύρο,Όφθαλμο και Μαραθεύτικο και το λευκό ξηρό Ayios Andronikos από Ξυνιστέρι της περιοχής.
Ένα χιλιόμετρο πιο κάτω συναντούμε το δρόμο για το χωριό Στατός – Άγιος Φώτιος. Ένα ιδιαίτερα επισκέψιμο οινοποιείο, το KOLIOS WINERY, βρίσκεται σε μικρή απόσταση στα δεξιά του δρόμου.
Πρόκειται για μία σύγχρονη μονάδα, με πανοραμική θέα ολόκληρης της κοιλάδας Έζουσας, στο όριο ακριβώς των αμπελώνων που φιλοξενεί η ράχη Βουνί, σε υψόμετρο χιλίων περίπου μέτρων. Το οινοποιείο περιλαμβάνει ένα μικρό αλλά κομψό εστιατόριο, που δουλεύει μόνο με κρατήσεις (κλειστό τα Σάββατα). Στην υπόγεια κάβα υπάρχει και μια πηγή, που ανακαλύφθηκε κατά τη δόμηση του κτιρίου, διαμορφωμένη τώρα σε μια όμορφη βρύση. Η ξενάγηση γίνεται στα ελληνικά και τα αγγλικά. Η γευστολόγηση, συνοδευόμενη από πιάτο τυριών, είναι καλύτερα να προσυνεννοηθεί για ομάδες.
Από το οινοποιείο μπορείτε να αγοράσετε κρασιά όπως το ερυθρό ξηρό Ayios Fotios, που οινοποιείται από γηγενείς ποικιλίες οιναμπέλου (Μαύρο, Μαραθεύτικο, Όφθαλμο), κι ένα αρωματικό και ενδιαφέρον Ξυνιστέρι, το λευκό Persefoni Dry. Όσοι αγαπάνε τα ροζέ μπορούν να δοκιμάσουν επίσης το αξιόλογο “Cornetto”.
Λίγο πιο κάτω συναντούμε το σταυροδρόμι που οδηγεί στα δεξιά στο χωριό Χούλου.
Στα αριστερά μπαίνουμε στο χωριό Στατός – Άγιος Φώτιος, που είναι το πιο ψηλό της επαρχίας Πάφου. Ο οικισμός αυτός οικοδομήθηκε στις αρχές του 1970 για να φιλοξενήσει τους κατοίκους δύο χωριών, του Στατού και του Αγίου Φωτίου, το έδαφος των οποίων είχε υποστεί καθίζηση. Το χωριό είναι αραιοκτισμένο σε ένα πλάτωμα, και όμορφοι κήποι κοσμούν τα σπίτια στα ομοιόμορφα οικοδομικά τετράγωνα που συνορεύουν με το δάσος.
Στο κοινοτικό κέντρο λειτουργεί καφενείο και ταβέρνα. Από τον Στατό – Άγιο Φώτιο μπορούμε να επιλέξουμε να συνεχίσουμε μεταξύ δύο δρομολογίων. Είτε κατευθυνόμενοι νότια προς Πενταλιά, είτε δυτικά προς Χούλου. Σε περίπτωση που η επιλογή είναι η νότια κατεύθυνση, ένα περίπου χιλιόμετρο έξω από τον Στατό-Άγιο Φώτιο θα συναντήσουμε πάροδο αριστερά, με στροφή 180 μοιρών, προς Κοιλίνεια και Γαλαταριά.
Ο δρόμος κατηφορίζει για λίγο ενώ το μάτι αφήνεται να πλανηθεί σε μια ορεινή έκταση που οργιάζει στο πράσινο και μοιάζει να αποτίει φόρο τιμής στο Διόνυσο… Στο βάθος, ανατολικά, διακρίνεται η εύφορη κοιλάδα του Ξερού ποταμού. Ο δρόμος περνά μέσα από πυκνά αμπέλια, αμέτρητες αμυγδαλιές και πλήθος από δρύες και κυπαρίσσια, καταλήγοντας στον πανέμορφο οικισμό της Κοιλίνειας.
Στο κέντρο του γραφικού αυτού χωριού θα βρούμε το οινοποιείο SHOUFAS. Είναι ένα μικρό, οικογενειακό οινοποιείο, χτισμένο σαν επέκταση σε παραδοσιακά σπίτια. Καινούργιο σαν επιχείρηση, έχει κληροδοτημένη παλιά αμπελουργική γνώση.
Ο παππούς Κώστας Φιλίππου είναι αμπελουργός με πείρα πολλών δεκαετιών. Εδώ θα δοκιμάσετε κρασιά από παραδοσιακά σταφύλια της περιοχής, όπως το κόκκινο ξηρό Maratheftiko και το λευκό ξηρό Xinisteri, από τις ομώνυμες ποικιλίες. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο καθημερινά (για μεγάλες ομάδες είναι προτιμότερη η προσυνεννόηση) και προσφέρει μια σαγηνευτική θέα.
Συνεχίζοντας την κατάβαση ο δρόμος οδηγεί στη Γαλαταριά. Η απόσταση που χωρίζει τα δύο χωριά είναι πολύ μικρή. Έτσι κι αλλιώς, τόσο συχνά που εναλλάσσονται τα σπίτια και οι αμπελώνες, ακόμα και μέσα στα όρια των οικισμών, τα χωριά μοιάζουν ενιαίο σύνολο.
Αν επιστρέψουμε στο σημείο που κάναμε 180 μοίρες στροφή, βρίσκουμε στα αριστερά μας το δρόμο που οδηγεί στην Πενταλιά, χωριό που συναντούμε τέσσερα περίπου χιλιόμετρα αργότερα. Ο οικισμός είναι χτισμένος σε μια όμορφη και απότομη πλαγιά, με πολλά παραδοσιακά, λιθόκτιστα σπίτια με θέα προς την κοιλάδα του Ξερού η οποία ξεδιπλώνεται χαμηλότερα.
Ο δρόμος συνεχίζει και έξω από το χωριό συναντάει την οδό από Στατό – Άγιο Φώτιο, όπου λοξοδρομήσαμε προς την Κοιλίνεια. Ακολουθώντας το δρόμο οδηγούμαστε στην Αμαργέτη, τέσσερα περίπου χιλιόμετρα αργότερα. Αυτό είναι ένα πανέμορφο χωριό, χτισμένο στα δεξιά του δρόμου σε μια καταπράσινη πλαγιά. Μερικά από τα παραδοσιακά πετρόκτιστα είναι αναπαλαιωμένα. Στον οικισμό λειτουργούν καφενεία, ταβέρνες, και ένα ξενώνας-ταβέρνα στον κύριο δρόμο. Εδώ θα βρούμε και το οινοποιείο KALAMOS WINERY, πολύ κοντά στην εκκλησία, στο κέντρο του χωριού.
Μπορείτε να γευθείτε κρασιά από ντόπιες και ξένες ποικιλίες, καλλιεργημένες σε οικογενειακούς αμπελώνες σε συνδυασμό με επιλεγμένη παραγωγή. Γευθείτε το κόκκινο Ayia Sotira, σε ξηρό και ημίξηρο, από σταφύλια της ποικιλίας Mataro, και το Livades σε ξηρό και ημίξηρο από Ξυνιστέρι, καθώς και την παλαιωμένη σε δρύινα βαρέλια Ζιβανία του κύριου Νίκου Ιγνατίου, ιδιοκτήτη του οινοποιείου. Η δοκιμή, που συνοδεύεται από πιάτο τυριών και ξηρούς καρπούς, χρεώνεται για οργανωμένες ομάδες επισκεπτών. Η ξενάγηση γίνεται στα ελληνικά και τα αγγλικά.
Συνεχίζοντας την κατάβαση συναντούμε το Ελεδιό, ένα μικρό χωριό κοντά στην Αμαργέτη. Το Ελεδιό είναι σχεδόν ενωμένο με τον νοτιότερο οικισμό Αξύλου και από εδώ η απόσταση από την Αγία Βαρβάρα, πολύ κοντά στον αυτοκινητόδρομο και τη θάλασσα, είναι δέκα περίπου χιλιόμετρα. Φθάνοντας σ’ αυτή την περιοχή, στο στόμιο της κοιλάδας Έζουσας, η φύση μοιάζει με παραδείσιους κήπους: η εύφορη γη είναι κατάμεστη από περιβόλια, με πανύψηλα κυπαρίσσια περιμετρικά και εποχιακές καλλιέργειες να κεντούν το τοπίο.
Αν από τον Στατό-Άγιο Φώτιο επιλέξατε να κατευθυνθείτε δυτικά προς Χούλου, τότε θα διανύσετε πέντε χιλιόμετρα απίστευτης φυσικής ομορφιάς, μοναδικής ίσως στην Κύπρο. Ο δρόμος κατηφορίζει μέσα από αμπελώνες, στάνες, βοσκοτόπια και απότομες πλαγιές, με σημάδια από εγκαταλελειμμένες αρχαίες καλλιέργειες που έχουν μια δική τους ρομαντική ομορφιά. Οι παμπάλαιες, κτιστές δόμες φιλοξενούν άγρια, χαμηλή βλάστηση και αραιά δέντρα του δάσους, θυμίζουν γιγάντια σκαλοπάτια προς το άπειρο, του χώρου και του χρόνου. Δίπλα, πια, στην κοίτη του ποταμού, το θέαμα είναι ιδιαίτερα γοητευτικό, με την παραποτάμια βλάστηση να οργιάζει, να σέρνει έναν εκστατικό χορό, έναν ύμνο στο Διόνυσο.
Πρώτη και καλύτερη οδηγεί η αροδάφνη, που την ακολουθούν καλαμιές, κισσοί και πλατάνια, και έρχονται για να μπουν στο χορό περνιές, τρεμιθιές, στερατζιές και κωνοφόρα από τις πλαγιές τριγύρω… μέχρι τελικά να εμφανιστούν τα πρώτα λιθόκτιστα σπίτια του χωριού στο βάθος της ευθείας του δρόμου. Και φθάνουμε στη Χούλου, ένα γραφικό χωριό με πολλά λιθόκτιστα, παραδοσιακά σπίτια. Τα πολλά ανώγεια μαρτυρούν ότι υπήρξε ένα πλούσιο και ακμαίο χωριό, μια παλιά κωμόπολη.
Στο κέντρο του οικισμού, δίπλα στην εκκλησία και στο αντικρινό τζαμί, θα βρείτε καφενεία, ταβέρνες και παππούδες έτοιμους να διηγηθούν τους θρύλους και τις ιστορίες της περιοχής. Ο επισκέπτης θα νιώσει μια μεσαιωνική αύρα, περιδιαβάζοντας τα δρομάκια και τους αγρούς όπου εκτυλίχθηκε το δράμα της Αροδαφνούσας, της κόρης που έκλεψε την καρδιά του Ρήγα, προκαλώντας την μήνιν της Ρήγαινας, που ζούσε σε ένα πύργο που σήμερα δεν σώζεται.
Ιστορίες που σε ταξιδεύουν στα χρόνια των Φράγκων, όταν η περιοχή υπήρξε το φέουδο κάποιου ιππότη ονόματι Χούλιο, εξού και το όνομα Χούλου, ενώ μια περίεργη σύνδεση νοείται μεταξύ του ονόματος του διπλανού χωριού, της Λεμώνας και μιας συνώνυμης πόλης στη χώρα των Βάσκων, την Ισπανία.
Τη Λεμώνα τη συναντούμε αν στρίψουμε αριστερά έξω από τη Χούλου. Τα δύο χωριά είναι ουσιαστικά ενωμένα. Η Λεμώνα ένα μικρός οικισμός, με ακέραιο παραδοσιακό χαρακτήρα. Διαθέτει πολλά λιθόκτιστα σπίτια, κάποια αναπαλαιωμένα, κάποια διατηρημένα σε καλή κατάσταση -και κάποια ερειπωμένα. Ο δρόμος που οδηγεί στο οινοποιείο TSANGARIDES WINERY, αμέσως μετά την εκκλησία του χωριού, διασχίζει μια καταπράσινη έκταση, κατά μήκος της ανατολικής όχθης του ποταμού της Έζουσας, με αναρίθμητα αμπέλια, ελιές και δρύες.
Το οινοποιείο αυτό στεγάζεται σε ένα σύγχρονο κτίριο παραδοσιακού χαρακτήρα και στον κομψό χώρο του μπορείτε να δοκιμάσετε – και να αγοράσετε – κρασιά από αμπελώνες της περιοχής. Ο νεαρός ιδιοκτήτης, Άγγελος Τσαγγαρίδης, κληρονόμος της αμπελουργικής τέχνης του παππού του, είναι περήφανος για τα κρασιά του. Ξεχωρίζουν τα κόκκινα ξηρά Mataro και Cabernet Sauvignon,από τις ομώνυμες ξενικές ποικιλίες. Η γευστολόγηση χρεώνεται για οργανωμένες ομάδες επισκεπτών, για τις οποίες συνίσταται προσυνεννόηση.
Από τη Λεμώνα επιστρέφουμε στο δρόμο που μας οδήγησε εκεί και κατευθυνόμαστε αριστερά προς το χωριό Λετύμβου, που απέχει τέσσερα περίπου χιλιόμετρα. Στο μέσο της διαδρομής, λίγο πριν διασταυρώσουμε το ποτάμι, συναντούμε το πολύ μικρό και σχεδόν εγκαταλελειμμένο χωριό Κούρδακα. Η περιοχή είναι κατάφυτη με αμπέλια.
Στα κτίρια του οικισμού διακρίνονται ξεκάθαρα τα ενσωματωμένα κομμάτια από παλαιότερα χτίσματα. Τη Λετύμβου συναντούμε δύο χιλιόμετρα παρακάτω, στη δυτική όχθη του ποταμού. Η τοποθεσία είναι προνομιακή – και πυκνοφυτεμένη με αμπέλια. Στην είσοδο του αραιοχτισμένου χωριού ο επισκέπτης μπορεί να δροσιστεί σε πετρόχτιστη βρύση στην πλατεία με τις καρυδιές, ενώ τα περισσότερα σπίτια διαθέτουν όμορφους κήπους και παραδοσιακές κληματαριές.
Στη Λετύμβου γίνεται φεστιβάλ ρεσιού τον Ιούλιο. Ο δρόμος μετά το χωριό ανηφορίζει στη δυτική πλαγιά, προσφέροντας μια εντυπωσιακή θέα της αμπελόφυτης κοιλάδας. Στα δύο χιλιόμετρα παρακάτω συναντάει το χωριό Καλλέπεια, σε μία αριστερή παρέκκλιση. Το χωριό έχει αναπαλαιωμένο τον κεντρικό οικισμό του και την πλατεία της εκκλησίας, όπου λειτουργεί μια παραδοσιακή ταβέρνα. Οι αμπελώνες τριγύρω σημαδεύονται από πολλά εξοχικά, σημάδι ότι το χωριό αποτελεί ένα προσιτό προορισμό για τους κατοίκους της Πάφου. Από εδώ, η Τσάδα, την οποία περάσαμε το πρωί στα πρώτα βήματα της εξερεύνησής μας είναι κοντά, και ο κατηφορικός δρόμος σύντομα θα μας φέρει πίσω στο σημείο εκκίνησης στην πόλη.
Όποιο δρόμο κι αν επιλέξετε για το δεύτερο κομμάτι της διαδρομής, η συνολική απόσταση δεν ξεπερνά τα εκατό χιλιόμετρα. Διαθέτει πάμπολλα σημεία που προσφέρονται για στάση, κάτι που επιτρέπει τη συνετή δοκιμή κρασιών. Έτσι το ταξίδι γίνεται ένα θαυμαστό προσκύνημα σε μια περιοχή από την οποία ο Διόνυσος σίγουρα δεν έφυγε ποτέ.
Σημείο Εκκίνησης: Μεσόγη
Τέρμα: Αχέλεια
Πηγή: Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού Κυπριακής Δημοκρατίας, Κείμενο: Γιάννος Κωνσταντίνου