Μουσείο Αγώνος ΕΟΚΑ 1955-1959 (εντός των τειχών) Λευκωσία
Το Μουσείο Αγώνος ιδρύθηκε δύο χρόνια μετά τη λήξη του Απελευθερωτικού Αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. με απόφαση της Ελληνικής Κοινοτικής Συνέλευσης. Η απόφαση λήφθηκε στις 26 Ιανουαρίου 1961 και δημοσιεύτηκε στην επίσημη εφημερίδα της Δημοκρατίας στις 23 Φεβρουαρίου του ίδιου χρόνου.
Την πρώτη περίοδο λειτουργίας του το Μουσείο Αγώνος στεγάστηκε στην οικία που δώρισε ο Ζήνωνας Σώζος στη Σχολική Εφορεία Λευκωσίας, στην οδό Ήρας 25.Τα εγκαίνια έγιναν την 1η Απριλίου 1962. Το 1966 το Μουσείο μεταφέρθηκε σε τμήμα του κτηρίου του Παλαιού Αρχιεπισκοπικού Μεγάρου.
Το τμήμα αυτό αναστηλώθηκε με δαπάνη του Αναστάσιου Λεβέντη. Από το Δεκέμβρη του 1996 μέχρι τον Απρίλη του 2001 το Μουσείο στεγάστηκε προσωρινά σε ένα νεοκλασικό κτήριο στην οδό Κινύρα 7, προκειμένου να παρασχεθούν όλες οι διευκολύνσεις για να κτιστεί το νέο κτήριο του Μουσείου Αγώνος. Το νεόκτιστο κτήριο μαζί με το τμήμα του Παλαιού Αρχιεπισκοπικού Μεγάρου που στεγαζόταν προηγουμένως το Μουσείο αποτελούν τον ενιαίο χώρο, όπου στεγάζεται πλέον μόνιμα το Μουσείο Αγώνος.
Η απόφαση της Ελληνικής Κοινοτικής Συνέλευσης για την ίδρυση του Μουσείου Αγώνος στόχευε κατά πρώτιστο λόγο στη διάσωση της μνήμης του Απελευθερωτικού Αγώνα. Γι’ αυτό και έχει αρχειακή δομή. Παράλληλα στόχευε και στην απονομή φόρου τιμής στους πεσόντες, στην υπόμνηση του καθήκοντος στις μέλλουσες γενιές των Κυπρίων και στη συγκέντρωση υλικού για τον ιστορικό του μέλλοντος.
Το Μουσείο Αγώνος ερμηνεύει και ζωντανεύει στα μάτια του επισκέπτη, κατά τον πιο παραστατικό τρόπο, τον Αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. Ουσιαστικός εκφραστής αυτής της ζωντανής αποτύπωσης είναι η απεικόνιση των γεγονότων με τις φωτογραφίες που εκτίθενται, σε συνδυασμό με τα κείμενα που παρατίθενται, είτε αυτά αποτελούν φυλλάδια, εντολές, διαταγές και οδηγίες της Οργάνωσης, είτε προσωπικά βιώματα, εθνικές ανησυχίες και θρησκευτικές πεποιθήσεις.
Το νέο Μουσείο έτσι όπως έχει διαμορφωθεί αποτελεί ένα ιστορικό και επιστημονικό κέντρο, το οποίο με την νέα τεχνολογία και τα πολυμέσα που έχουν ενταχθεί στην δύναμη του αποτελεί κέντρο παροχής πληροφοριών. Η δυνατότητα αυτογνωσίας που παρέχεται στον επισκέπτη , χρησιμοποιώντας τα πολυμέσα για να αντλήσει τις πληροφορίες που επιθυμεί, τον καθιστά ενεργό μέλος του Μουσείου και τον κεντρίζει να αναζητήσει το βαθύτερο νόημα και πνεύμα του Αγώνα.
Επειδή σημαντικός αριθμός των επισκεπτών του Μουσείου είναι μαθητές Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στον εκπαιδευτικό ρόλο που διαδραματίζει το Μουσείο. Η εκπαιδευτική του σημασία επικεντρώνεται κατά το πλείστον στο ήθος, στην ψυχική δύναμη, στην πίστη, στην έννοια της αυτοθυσίας, της Αρετής και της Ελευθερίας, που διάχυτα απορρέουν από το εκθεσιακό υλικό, και αποτελούν δίδαγμα και πρότυπα που καλείται η νεολαία να συνειδητοποιήσει και να ενστερνισθεί.
Μέρος του τεχνολογικού εξοπλισμού του Μουσείο αποτελεί και η προβολή ταινιών που αναφέρονται στην ιστορική πορεία της Κύπρου, με ιδιαίτερη αναφορά στον Απελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ.
Συμπλήρωμα της Αρχειακής μορφής του Μουσείου, που περικλείει φωτογραφίες, έγγραφα, δημοψηφίσματα, επιστολές, φυλλάδια και πλήθος άλλων κειμένων, αποτελεί η συλλογή προσωπικών αντικειμένων των ηρώων, όπως και όπλων και πυρομαχικών, είτε εργοστασιακής κατασκευής είτε κατασκευής των ίδιων των αγωνιστών.
Υπάρχει επίσης εξειδικευμένη βιβλιοθήκη με ιστορικά βιβλία, τα οποία ως επί το πλείστον αναφέρονται στον αγώνα της ΕΟΚΑ και κατ’ επέκταση στο κυπριακό πρόβλημα.
Η εκθεσιακή διαμόρφωση των αιθουσών του Μουσείου στηρίχτηκε σε μερική χρονολογική αναφορά και σε θεματικές ενότητες. Η πορεία που ακολουθεί ο επισκέπτης είναι από μόνη της καθοδηγητική, εφ’ όσον ακολουθείται η δεξιόστροφη είσοδος σε κάθε νέα αίθουσα.
Η ιστορική αναφορά αρχίζει από τον πρώτο διάδρομο με το κείμενο της ιστορικής πορείας της Κύπρου δια μέσου των αιώνων και στη συνέχεια με φωτογραφίες και δημοσιεύματα εφημερίδων από την έναρξη του Αγώνα της ΕΟΚΑ την 1ην Απριλίου 1955.
Ακολουθεί η αίθουσα τεκμηρίων με αντίγραφα αρχαίων ευρημάτων, τα οποία ετοίμασε το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Δια μέσου αυτών καταδεικνύεται η Ελληνικότητα της Κύπρου από αρχαιοτάτων χρόνων.
Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται τεκμήρια της προ του Αγώνα της ΕΟΚΑ περιόδου. Σ’ αυτά περιλαμβάνονται η Ελληνική σημαία που υψώθηκε στο Διοικητήριο Κερύνειας κατά την εξέγερση του 1931 και προβάλλονται τα τρία δημοψηφίσματα που αποτελούν τεκμήρια των ειρηνικών προσπαθειών του Κυπριακού Ελληνισμού για την απελευθέρωση της Κύπρου και την ένωσή της με την Ελλάδα. Το Πρώτο Δημοψήφισμα διεξήχθη στις 25 Μαρτίου 1921, και είναι γνωστό ως Ψήφισμα Κοινοτήτων το οποίο διενεργήθηκε με την ευκαιρία που πέρασαν 100 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Το Δεύτερο διεξήχθη στις 25 Μαρτίου 1930, με την ευκαιρία που πέρασαν 100 χρόνια από την Ελληνική Ανεξαρτησία. Στα δύο αυτά Δημοψηφίσματα υπέγραψαν οι προύχοντες της περιόδου εκ μέρους ολόκληρου του Κυπριακού Ελληνισμού. Το τρίτο Δημοψήφισμα διεξήχθη στις 15 Ιανουαρίου 1950 και αποτελείται από 30 τόμους. Σ’ αυτό υπέγραψε το 95,7 του Κυπριακού Ελληνισμού και αξίωνε την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Το υπόλοιπο ποσοστό ήταν δημόσιοι υπάλληλοι και εκπαιδευτικοί και είχαν απειληθεί από την Αποικιοκρατική Κυβέρνηση ότι θα απολύονταν από την εργασία τους αν υπέγραφαν. Μερικοί αψήφησαν την απειλή και υπέγραψαν. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπέγραψαν το Δημοψήφισμα και μερικές εκατοντάδες Τουρκοκυπρίων.
Στις πινακίδες της αίθουσας το φωτογραφικό υλικό παρουσιάζει στιγμιότυπα από το δημοψήφισμα του 1950 και διάφορες εκδηλώσεις στην Ελλάδα που σχετίζονται με το δημοψήφισμα και την Κυπριακή αντιπροσωπεία που παραδίδει τη μία σειρά των τόμων στον Πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων Δημήτρη Γόντικα.
Στον επόμενο διάδρομο εκτίθενται οι φωτογραφίες των δύο Αρχηγών της ΕΟΚΑ και φωτογραφικό υλικό από τα προοίμια του Αγώνα. Εκτίθεται ο όρκος της Επιτροπής Αγώνα, η οποία ορκίστηκε στην Αθήνα στις 7 Μαρτίου 1953 και (ουσιαστικά) ίδρυσε την Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών, φωτογραφίες του πλοιαρίου ‘’Άγιος Γεώργιος’’, που μετέφερε οπλισμό από την Ελλάδα , όπως και φωτογραφικό υλικό από τη σύλληψη των μελών του πλοιαρίου στις 25 Ιανουαρίου 1955. Ο διάδρομος συμπληρώνεται με τον όρκο των αγωνιστών – μελών της οργάνωσης και την πρώτη προκήρυξη του Αρχηγού Διγενή.
Με την είσοδο στην πρώτη μεγάλη αίθουσα (Δ) αρχίζει η θεματική αναφορά, η οποία έχει κατά σειρά τις ακόλουθες φωτογραφικές ενότητες:
– Μακάριος – Διγενής
– ΚΑΡΗ – ΕΜΑΚ (ΚΑΡΗ: Κύπριοι Αγωνιστές Ριψοκίνδυνοι Ηγέτες, ΕΜΑΚ: Εθνικό Μέτωπο Απελευθέρωσης Κύπρου)
Οι οργανώσεις αυτές ιδρύθηκαν προ της ΕΟΚΑ και οι άνδρες τους αποτέλεσαν τον πυρήνα της Εθνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών.
– Διαδηλώσεις Νεολαίας
– Διαδηλώσεις
– Συλλήψεις
– Επιχειρήσεις Άγγλων
– Έρευνες
– Συλλήψεις Αγωνιστών και μαζικές συγκεντρώσεις σε συρματομπλέγματα
– Κρησφύγετα
– Η Απάντηση
– Επικηρύξεις
– Επικήρυξη του Χάρτινγκ από το Διγενή
– Οπλισμός της ΕΟΚΑ που βρέθηκε από τους Άγγλους
– Κλειστά Σχολεία
– Κρυφό Σχολειό
– Συνθήματα Γελοιογραφίες
– Ο Ελληνικός λαός για τον Κυπριακό Αγώνα
Στην πρώτη Μεγάλη Προθήκη της αίθουσας (Δ) εκτίθενται κειμήλια που σχετίζονται με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τους άλλους συνεξόριστούς του στις Σευχέλλες, αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν για την απόκρυψη και μεταφορά εγγράφων, επιστολών και σημειωμάτων, γραφομηχανή για δακτυλογράφηση κειμένων για την έκδοση φυλλαδίων, βαλίτσα που χρησιμοποιήθηκε για τη μεταφορά όπλων από την Ελλάδα, υποκάμισο παθητικής αντίστασης, πλήρης αντάρτικη στολή, τηλεσκόπια, πολυγράφος, τηλεβόας, Καινή Διαθήκη στην οποία εξοστρακίστηκε σφαίρα και γλύτωσε από βέβαιο θάνατο αγωνιστής, καθώς και προσωπικά και άλλα αντικείμενα του Αρχηγού Διγενή.
Η μικρή Προθήκη τοίχου(Α) περιέχει φυλλάδιο της Πρώτης Προκήρυξης του Αρχηγού Διγενή, φυλλάδιο του όρκου της ΕΟΚΑ, δυο αντίτυπα της Καινής Διαθήκης για την ορκωμοσία των αγωνιστών, άλλα φυλλάδια και δύο από τα τεύχη των εκδόσεων ‘’Αγωγή των Νέων’’ και ‘’Εγερτήριον Σάλπισμα’’ της ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ).
Στη μικρή προθήκη τοίχου (Β) εκτίθενται φυλλάδια της Οργάνωσης που κυκλοφόρησαν κατά την διάρκεια του Αγώνα.
Στη μικρή προθήκη τοίχου (Γ) βρίσκεται δείγμα σημειωμάτων, με τα οποία γινόταν ενημέρωση και δίνονταν εντολές στην ηγετική πυραμίδα της Οργάνωσης.
Στη μικρή προθήκη τοίχου (Δ) εκτίθενται προσωπικά αντικείμενα των ηρώων Μάρκου Δράκου και Σάββα Ροτσίδη, όπως και τα βλήματα σφαιρών που σκότωσαν τον Πετράκη Γιάλλουρο και τη Λουκία Παπαγεωργίου.
Η μικρή προθήκη τοίχου (Ε) περιλαμβάνει προσωπικά αντικείμενα του Χαράλαμπου Μούσκου, του Μιχαήλ Καιλή, του Νίκου Καραντώνη, του Σταύρου Στυλιανίδη, του Γεώργιου Παπαβερκίου καθώς και την πλαστή ταυτότητα και φάιλ με ποιήματα του Μιχαλάκη Παρίδη.
Η μικρή προθήκη τοίχου (ΣΤ) περιέχει προσωπικά αντικείμενα των ηρώων Μάκη Γιωργάλλα, Αλέκου Κωνσταντίνου και Πέτρου Ηλιάδη. Στη δεύτερη μεγάλη προθήκη της αίθουσας (Δ) εκτίθενται όπλα και πυρομαχικά καθώς και εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι αγωνιστές για την κατασκευή εκρηκτικών αντικειμένων. Ανάμεσά τους διακρίνεται αυτοσχέδιος κλίβανος, ζυγαριά για ζύγισμα πυρίτιδας, χειρομύλι για το άλεσμα υλικών καθώς και διάφορα οπλικά κατασκευάσματα, όπως κανονάκια, νάρκες, χειροβομβίδες και μήτρες μήτρες χειροβομβίδων. Στα είδη οπλισμού διακρίνονται αυτόματα όπλα εξωτερικής προέλευσης, πιστόλια και περίστροφα, αλλά και όπλα επιτόπιας κατασκευής των αγωνιστών. Το επιτόπιας κατασκευής αυτόματο τύπου Στεν είναι ισάξιο ποιοτικά του πανομοιότυπου εργοστασιακής κατασκευής.
Στην υπό αναφορά αίθουσα βρίσκεται το τραπέζι, πάνω στο οποίο τοποθετήθηκε το Ευαγγέλιο επί του οποίου ορκίστηκαν τα μέλη της Επιτροπής Αγώνα στην Αθήνα 7 Μαρτίου 1953.
Βρίσκεται επίσης το ψήφισμα της Ελληνικής Κοινοτικής Συνέλευσης Κύπρου, με το οποίο τιμήθηκαν οι δύο Αρχηγοί του Απελευθερωτικού Αγώνα. Παραπλεύρως βρίσκονται οι προτομές του Αρχηγού Διγενή και του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.
Η αίθουσα ολοκληρώνεται με αναπαράσταση διαδήλωσης με φιγούρες και με αναπαράσταση ορεινού κρησφυγέτου.
Οι προθήκες τοίχου στον επόμενο διάδρομο περιλαμβάνουν τις ακόλουθες ενότητες:
– Σφαγή των 8 Κοντεμενιωτών στο Κιόνελι από τους Τούρκους στις 12 Ιουνίου 1958.
– Φωτογραφίες Άγγλων Ανακριτών-Βασανιστών και θυμάτων τους, με έντονα τα σημάδια των βασανιστηρίων που υπέστησαν.
– Αναφορά στα Διαιτητικά Δικαστήρια, των οποίων η ίδρυση αποτελούσε μέρος της Παθητικής Αντίστασης του Κυπριακού λαού. Σ’ αυτά εκδικάζονταν υποθέσεις που αναφύοντο μεταξύ των χωρικών, από ‘’δικαστές’’ που διορίζονταν από μέλη των κατοίκων του χωριού, αγνοώντας έτσι τα Βρετανικά αποικιοκρατικά δικαστήρια και την Αγγλική ‘’δικαιοσύνη’’.
Στη μεγάλη αίθουσα Ε περιλαμβάνονται οι ακόλουθες φωτογραφικές ενότητες:
– To ολοκαύτωμα του Γρηγόρα Αυξεντίου στο Μαχαιρά 3 Μαρτίου 1957
– Η θυσία του Κυριάκου Μάτση στο Δίκωμο στις 19 Νοεμβρίου 1958
– Η μάχη του Αχυρώνα Λιοπετρίου στις 2 Σεπτεμβρίου 1958
– Ανατινάξεις (Βρετανικών) στόχων από την ΕΟΚΑ
– Η μάχη των Σόλων, στην οποία η ΕΟΚΑ είχε τον πρώτο της νεκρό σε μάχη τον Χαράλαμπο Μούσκο. Η μάχη έγινε στις 15 Δεκεμβρίου 1955
– Η ανατίναξη στα Κούρδαλι στις 20 Ιουνίου 1958, κατά την οποία, από λάθος χειρισμό εκρηκτικού μηχανισμού, σκοτώθηκαν οι αγωνιστές Ανδρέας Πατσαλίδης, Κώστας Αναξαγόρου, Παναγιώτης Γεωργιάδης και Αλέκος Κωνσταντίνου.
– Δολιοφθορά της ΕΟΚΑ στο αεροδρόμιο Ακρωτηρίου στις 26 Νοεμβρίου 1957. Καταστράφηκαν πέντε Βρετανικά αεροπλάνα και υπέστη φθορές το υπόστεγο των αεροπλάνων του αεροδρομίου.
– Η μάχη του Παγκυπρίου Γυμνασίου μεταξύ των μαθητών του και των Άγγλικών στρατευμάτων που έγινε στις 26-27 Ιανουαρίου 1956.
– Νεκροί ήρωες. Φωτογραφίες των σορών των ηρώων Γεωργίου Παπαβερκίου, Μάρκου Δράκου, Χρύσανθου Μυλωνά, Ανδρέα Σουρουκλή, Αριστείδη Χαραλάμπους, Μιχαλάκη Παρίδη, Μιχαήλ Π. Καλλή, Πετράκη Κυπριανού, Πετράκη Γιάλλουρου, Χρίστου Κκέλη, Δημητράκη Φ. Αναστάση, Σταύρου Στυλιανίδη, Καλλή Π. Σάκκα και Νίκου Γεωργίου.
– Κηδείες ηρώων
– Αντάρτικες ομάδες
– Η πυρκαγιά στο δάσος Κύκκου που τέθηκε από τους Άγγλους στις 16 Ιουνίου 1956, για να κατακαύσουν τον Αρχηγό Διγενή και τους άνδρες του. Λόγω αιφνίδιας αλλαγής του ανέμου κατέκαψε τους ίδιους, με αποτέλεσμα 19 Άγγλοι στρατιώτες να βρουν τον θάνατο και 18 από αυτούς να υποστούν σοβαρά εγκαύματα.
– Αγγλικοί βανδαλισμοί
– Τουρκικοί βανδαλισμοί
– Εκτελέσεις Άγγλων πρακτόρων
– Κεντρικές φυλακές – Φυλακισμένα Μνήματα. Εκεί όπου εξέτισαν την ποινή τους πλείστοι αγωνιστές που καταδικάστηκαν από Αποκοιοκρατικά Βρετανικά δικαστήρια, αλλά και άφησαν την τελευταία τους πνοή οι εννέα απαγχονισθέντες. Ο χώρος που τάφηκαν οι σοροί των απαγχονισθέντων αποτελεί τα σημερινά Φυλακισμένα Μνήματα.
– Στρατόπεδα συγκέντρωσεως. Οι χώροι όπου ενεκλείσθησαν πέραν των 3500 ατόμων χωρίς να έχουν κατηγορηθεί και καταδικαστεί ποτέ από οποιοδήποτε δικαστήριο.
– Το τέλος του Αγώνα. Φωτογραφίες από την υποδοχή των αγωνιστών μετά το τέλος του Απελευθερωτικού Αγώνα.
– Επίσημες τελετές για την ανεξαρτησία της Κύπρου. Η τελετή υπογραφής των εγγράφων για την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας έγινε τα μεσάνυκτα της 15ης προς 16ης Αυγούστου 1960 στο κτήριο της Βουλής. Τα έγγραφα υπέγραψαν ο τελευταίος Βρετανός Κυβερνήτης Σερ Χιούτ Φούτ, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο Φαζίλ Κουτσιούκ, ο τότε πρέσβης της Ελλάδας Γεώργιος Χριστόπουλος και ο διπλωματικός Εκπρόσωπος της Τουρκίας Βεζτή Τουρέλ. Άφιξη του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στην Κύπρο και του Αρχηγού Διγενή στην Αθήνα.
– Καταζητούμενοι – Επικηρυγμένοι. Οι φωτογραφίες 179 καταζητουμένων – επικηρυγμένων προσώπων.
– Κατάλογος με τα ονόματα αυτών που σκοτώθηκαν από τους Τούρκους κατά την διάρκεια του αγώνα. (71 ονόματα)
– Κατάλογος όσων φονεύθηκαν από τους Άγγλους και όσων έχασαν τη ζωή τους από τυχαίο γεγονός κατά την περίοδο του Αγώνα(53 ονόματα)
Στην πρώτη μεγάλη προθήκη της αίθουσας (Ε) έχουν περιληφθεί αντικείμενα που έχουν σχέση με τα ολοκαυτώματα του Μαχαιρά, του Δικώμου και του Λιοπετρίου. Εκτίθενται αντικείμενα του κρησφυγέτου του Μαχαιρά και προσωπικά αντικείμενα του Γρηγόρη Αυξεντίου. Επίσης περιλαμβάνονται αντικείμενα του κρησφυγέτου του Κυριάκου Μάτση και κειμήλια που αφορούν τον ήρωα, όπως και προσωπικά αντικείμενα των ηρώων του Αχυρώνα Φώτη Πίττα, Ηλία Παπακυριακού, Χρίστου Σαμάρα και Ανδρέα Κάρυου. Το ποδήλατο και η στολή ΧΩΚΕΥ του Μιχαλάκη Καραολή συμπληρώνουν το περιεχόμενο της προσθήκης.
Η μικρή προθήκη τοίχου (Α) περιέχει προσωπικά αντικείμενα και κειμήλια του Σταυραετού του Πενταδακτύλου Κυριάκου Μάτση. Διακρίνονται μεταξύ άλλων δυο δακτυλογραφημένα χειρόγραφα αποσπάσματα από δύο ποιήματα του, το αυτόματο του όπλο τύπου Στέρλιγκ και το βιβλίο Η Σιδηρά Διαθήκη.
Η μικρή προθήκη τοίχου (Β) περιλαμβάνει προσωπικά αντικείμενα των Ηρώων του Αχυρώνα. Διακρίνεται το Διαβατήριο και το Ημερολόγιο του Φώτη Πίττα, το Ημερολόγιο και η επιστολή του Ανδρέα Κάρυου, χειρόγραφα του Χρίστου Σαμάρα και αυλός του Ηλία Παπακυριακού. Η προθήκη περιέχει επίσης επίσημα έγγραφα που σχετίζονται με τη διδασκαλική ιδιότητα του Φώτη Πίττα.
Η μικρή προθήκη τοίχου (Γ) είναι αφιερωμένη στον Γρηγόρη Αυξεντίου. Περιέχει σημαντικά προσωπικά στοιχεία, όπως το Ελληνικό του διαβατήριο, το ατομικό βιβλιάριο του στρατού, επιστολές του ίδιου, καθώς και στοιχεία που λήφθηκαν από το κρησφύγετο του Μαχαιρά μετά τη θυσία του.
Στη μικρή προθήκη τοίχου (Δ) περιλαμβάνονται αντικείμενα που λήφθηκαν από ανατιναχθέν κρησφύγετο του Παντελή Κατελάρη στον Άγιο Ιωάννη Μαλούντας, όπως και προσωπικά αντικείμενα. Εκτίθενται επίσης προσωπικά αντικείμενα των ηρώων Γιάννη Στυλλή και Χαράλαμπου Πεττεμερίδη.
Στη μικρή προθήκη τοίχου (Ε) έχουν τοποθετηθεί αντικείμενα των ηρώων Παναγιώτη Τουμάζου, Κάσπη Ν. Παναγή, Γιασουμή Χ’’Θεοδοσίου, Ανδρέα Βλάμη, Λουκά Λουκά και Ανδρέα Παρασκευά.
Η μικρή προθήκη τοίχου (ΣΤ) περιέχει προσωπικά αντικείμενα απαγχονισθέντων. Διακρίνονται χειρόγραφα του Μιχαλάκη Καραολή και του Ευαγόρα Παλλικαρίδη, καθώς και βιβλία του Ανδρέα Δημητρίου, του Μιχαήλ Κουτσόφτα και του Στέλιου Μαυρομμάτη.
Στη δεύτερη μεγάλη προθήκη της αίθουσας (Ε) έχουν εκτεθεί προσωπικά αντικείμενα των ηρώων Νίκου Ευαγόρου, Χαράλαμπου Πεττεμερίδη, Χαρίλαου Μιχαήλ, Τάκη Σοφοκλέους, Μάρκου Δράκου, Νίκου Καραντώνη, Πετράκη Κυπριανού, Λουκά Λουκά, Γεώργιου Παπαβερκίου, Ανδρέα Ζάκου, Ανδρέα Χαραλάμπους, Μιχαλάκη Παρίδη, Στέλιου Μαυρομμάτη, Σταύρου Στυλιανίδη, Πετράκη Γιάλλουρου, Δημητράκη Χριστοδούλου, Παναγιώτη Τουμάζου, Σάββα Ροτσίδη, Μιχαήλ Σάββα, Γιασουμή Χ’’Θεοδοσίου, Στυλιανού Λένα, όπως επίσης και του τομεάρχη της ΕΟΚΑ Γιαννάκη Στεφανίδη και της 12χρονης Ιωάννας Ζαχαριάδου. Την προθήκη συμπληρώνουν κύπελλα του σωματείου ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ Λευκωσίας, όπως έχουν παραληφθεί μετά τη φωτιά που έθεσαν οι Τούρκοι στο οίκημα του στις 6 Ιουνίου 1958.
Η αίθουσα ολοκληρώνεται με δύο αναπαραστάσεις. Η μία παρουσιάζει ενέδρα σε ορεινή περιοχή και η άλλη ομοίωμα κελιού των Κεντρικών Φυλακών Λευκωσίας.
Ο τελευταίος διάδρομος που οδηγεί προς το Ηρώον είναι αφιερωμένος στους απαγχονισθέντες. Περικλείει τις ενότητες:
Α. Προς την Αγχόνη: Αποσπάσματα από εφημερίδες της εποχής του Αγώνα για τους απαγχονισμούς των εννέα ηρωομαρτύρων και φωτογραφίες της αγχόνης και των Φυλακισμένων Μνημάτων.
Β. Τελευταίες φωτογραφίες των απαγχονισθέντων: Είναι οι τελευταίες τους φωτογραφίες, οι οποίες ανευρέθηκαν στα Αρχεία των Άγγλων. Του Ευαγόρα Παλλικαρίδη δεν ανευρέθη, γι’αυτό και είναι κενό το πλαίσιο της φωτογραφίας του.
Γ. Επιστολές απαγχονισθέντων: Επιστολές που απέστειλαν από τις κεντρικές φυλακές προς τους συγγενείς τους.
Δ. Μικρές προθήκες τοίχου: Περιλαμβάνουν: Το άρθρο του Γάλλου συγγραφέα Αλπέρτ Καμύ για τη σωτηρία του Μιχαλάκη Καραολή και την Ελευθερία της Κύπρου, επιστολή του Μιχαλάκη Καραολή προς τον πατέρα του, αντικείμενα και εργαλεία που σχετίζονται με τους απαγχονισθέντες, επιστολή του Ανδρέα Ζάκου προς το φίλο του Νισίφορο, το πραγματικό σχοινί της αγχόνης και σύνθεση φωτογραφιών των απαγχονισθέντων, επιστολή του Ανδρέα Παναγίδη προς τους γονείς του και επιστολή του Ευαγόρα Παλλικαρίδη προς την αδελφή του.
Το εκθεσιακό μέρος του Μουσείου ολοκληρώνεται με τις φωτογραφίες των ηρώων με αλφαβητική σειρά.
Στο τέλος εκτίθενται οι δύο μεγάλες λαμπάδες που αφιερώθηκαν στον Απόστολο Ανδρέα για την σωτηρία των μελλοθανάτων.
Στο μουσείο λειτουργούν διάφορες αίθουσες ηλεκτρονικοί υπολογιστές – οθόνες με το σύστημα ‘’ Touch screen’’ (αγγίζω στην οθόνη). Ο χρήστης παίρνει τις πληροφορίες που επιλέγει με ένα απλό άγγιγμα της οθόνης στο σημείο που αναζητά την πληροφορία.
Οι πληροφορίες που παρέχονται είναι σε περιληπτική μορφή και επί του παρόντος σε περιορισμένο βαθμό. Βρίσκονται όμως υπό επεξεργασία νέα κείμενα, τα οποία θα εισαχθούν σύντομα στους υπολογιστές για εμπλουτισμό των παρεχομένων στοιχείων προς πληρέστερη ενημέρωση του επισκέπτη.
Τα κείμενα είναι στην ελληνική και αγγλική γλώσσα και υπάρχει πρόβλεψη να μεταφραστούν στα γαλλικά και γερμανικά.
Οι παρεχόμενες πληροφορίες έχουν διαιρεθεί σε 12 κεφάλαια. Κάθε κεφάλαιο περιλαμβάνει θεμελιώδη στοιχεία του θέματος, χωρίς να υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες.
Ολοκληρωμένα μπορούν να θεωρηθούν μόνο τα κεφάλαια που αφορούν τους κρατουμένους και τους πολιτικούς καταδίκους και αυτά πάλι στην αριθμητική τους υφή. Στην περίπτωση αυτή, εμφανίζονται όσων έχουν εξευρεθεί και διασωθεί οι φωτογραφίες, πλαισιωμένες με ορισμένα προσωπικά τους στοιχεία.
Τα υπό αναφορά κεφάλαια είναι:
– Απελευθερωτικός Αγώνας ΕΟΚΑ 1995-1959
Περιλαμβάνει σύντομη ιστορία του Απελευθερωτικού Αγώνα με αναφορά στα προ του 1955 χρόνια.
– Απαγχονισθέντες Αγωνιστές
Περιλαμβάνονται στοιχεία για τους εννέα απαγχονισθέντες, με περιγραφή της αγχόνης και της διαδικασίας εκτέλεσης.
– Ηρωομάρτυρες που ξεψύχησαν στα βασανιστήρια
Περιέχονται στοιχεία και φωτογραφίες των δέκα ηρωομαρτύρων που ξεψύχησαν εξαιτίας των φρικτών βασανιστηρίων που υπέστησαν από τους Άγγλους ανακριτές-βασανιστές και τα όργανά τους.
– Κεντρικές Φυλακές
Πολιτικοί Κατάδικοι
Περιλαμβάνεται σχεδιάγραμμα των Κεντρικών Φυλακών, όπου κλείνονταν μέσα οι κατάδικοι. Γίνεται αναφορά στους κατάδικους που μεταφέρθηκαν στις Φυλακές της Αγγλίας, όπως και σε αυτούς που εξορίστηκαν στη Ρόδο μετά την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης Λονδίνου. Από τους κατάδικους των Αγγλικών φυλακών εξορίστηκαν στην Ρόδο 14 και από αυτούς των Κεντρικών Φυλακών Λευκωσίας 8.
Α. Ημερολογιακή καταγραφή γεγονότων του Αγώνα που έχουν σχέση με τους πολιτικούς κατάδικους και τις κεντρικές φυλακές.
Β. Κατάλογος όλων των πολιτικών καταδίκων. Παρατίθενται στοιχεία και φωτογραφίες τους.
Έχουν ομαδοποιηθεί ως εξείς:
Απαγχονισθέντες, καταδικασθέντες από ένα μήνα μέχρι ισόβια δεσμά, καταδικασθέντες σε ισόβια, κατάδικοι που μεταφέρθηκαν στις φυλακές της Αγγλίας, καταδικασθέντες σε θάνατο, των οποίων η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια ή πολυετή φυλάκιση, καταδικασθέντες σε ελαφρές ποινές, εξόριστοι στη Ρόδο.
– Φυλακισμένα Μνήματα
Φωτογραφίες και στοιχεία των 13 ηρωομαρτύρων που τάφηκαν στις Κεντρικές Φυλακές, τα σημερινά Φυλακισμένα Μνήματα. Περιγράφονται μερικώς τα γεγονότα της τελετής των απαγχονισμών και δίδονται στοιχεία της διάταξης των τάφων.
– Κρατητήρια – Πολιτικοί Κρατούμενοι
Περιγράφεται ο τρόπος ζωής των κρατουμένων στα Στρατόπεδα Συγκεντρώσεως. Η περιγραφή διανθίζεται με φωτογραφίες από τα Κρατητήρια.
Βασανιστήρια: Γίνεται γενική αναφορά στα βασανιστήρια και περιγράφονται από αγωνιστές τα φρικτά και απάνθρωπα βασανιστήρια που υπέστησαν κατά τη διάρκεια της κράτησης τους.
Πολιτικοί Κρατούμενοι: Περιλαμβάνεται κατάλογος των Πολιτικών Κρατουμένων με τις πιο κάτω υποδιαιρέσεις: Κρατούμενοι, ειδικοί κρατούμενοι, γυναίκες πολιτικοί κρατούμενοι.
Περιλαμβάνονται φωτογραφίες και τα στοιχεία τους με αλφαβητική σειρά.
– Τελευταίοι Κυβερνήτες της Κύπρου
Ο Robert Armitage κυβερνούσε την Κύπρο όταν άρχισε ο Απελευθερωτικός Αγώνας της ΕΟΚΑ την 1ην Απριλίου 1955.
Ο Στρατάρχης John Harding διετέλεσε Κυβερνήτης από τις 4 Οκτωβρίου 1955 μέχρι 3 Δεκεμβρίου 1957
Ο Sir H. Foot διαδέχθηκε τον Στρατάρχης John Harding και διετέλεσε Κυβερνήτης μέχρι το τέλος του Αγώνα και την ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητη Δημοκρατία.
– Ιστορικός Χάρτης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955 – 1959
Δεικνύονται οι χώροι, όπου διαδραματίστηκαν διάφορα γεγονότα κατά τη διάρκεια του Αγώνα.
– Σημαντικότερες μάχες και γεγονότα
Γίνεται περιγραφή και αδρή αναφορά στη μάχη του Αχυρώνα, στο Ολοκαύτωμα στο Κούρδαλι, στη μάχη στον Αστυνομικό Σταθμό Κερύνειας και στη μάχη του Νοσοκομείου Λευκωσίας.
– Δομή της Οργάνωσης
Δομή και λειτουργία της ΕΟΚΑ. Παράγοντες που θεωρούνται θεμελιώδεις για την επιτυχία των σκοπών της Οργάνωσης.
Πηγή: Βιβλίο Το Μουσείο Αγώνος, μια απλή περιδιάβαση του Γιάννη Δημητρίου
Επαρχία: Λευκωσία
Διεύθυνση: Πλατεία Αρχιεπισκόπου Κυπριανού Τ.Κ. 1016 Λευκωσία
Διαπίστευση: Πολιτιστικές Υπηρεσίες Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ
Ώρες Λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή: 08:00- 14:30, Σάββατο και Κυριακή: Κλειστό
Περίοδος Λειτουργίας: Όλο τον χρόνο
Διευκολύνσεις: To Μουσείο είναι προσβάσιμο για άτομα σε τροχοκάθισμα. Υπάρχουν χώροι υγιεινής και για άτομα σε τροχοκάθισμα. Διατίθενται δωρεάν έντυπα, στα ελληνικά, αγγλικά και γερμανικά. Γίνεται ξενάγηση σε ομάδα επισκεπτών. Δεν υπάρχει σηματοδοτημένος χώρος στάθμευσης. Υπάρχει βιβλιοπωλείο όπου ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα να προμηθευτεί με βιβλία και άλλα αναμνηστικά. Υπάρχει αίθουσα προβολών 27λεπτών και ηλεκτρονικοί υπολογιστές με πλούσιο υλικό του αγώνα
Τηλέφωνα Επικοινωνίας / Τηλεομοιότυπο: 00357- 22305878 / 00357- 22305882
Ιστοσελίδα / Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο: www.moec.gov.cy/politistikes_ypiresies / mouseioagonos@cytanet.com.cy
Τιμή Εισόδου: Δωρεάν
Προμήθεια Εισιτηρίου: —
Χάρτης Πλοήγησης Google Earth: