Πιτσιλιά Διαδρομή Κρασιού
Τα πεύκα και τα αμπέλια φυτρώνουν ελεύθερα στις πλαγιές των βουνών αποπνέοντας όλη τη γοητεία της υπαίθρου. Καθαρά χωριά και φιλικοί άνθρωποι συμπληρώνουν την εικόνα.
Αρκετά χωριά συμπεριλαμβάνονται στο «Όνομα Προέλευσης» Πιτσιλιά, μια περιοχή που εκτείνεται γύρω από τις βουνοκορφές της Μαδαρής, της Παπούτσας και το βόρειοδυτικό τμήμα του Μαχαιρά.
Εδώ το υψόμετρο εξασφαλίζει μια πιο αργή και χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια ωρίμανση των σταφυλιών, ενώ η ξηρότητα και η κλίση του εδάφους κάνουν τα αμπέλια να μεγαλώνουν το ένα κοντά στο άλλο και τα κρασιά που παράγουν να είναι πιο πλούσια.
Κλασσικές τοπικές ποικιλίες σταφυλιών συνεχίζουν να δεσπόζουν στους αμπελώνες της Πιτσιλιάς, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις συναντάμε το Μαραθεύτικο, μια σπάνια ποικιλία που οι παλιοί καλλιεργούσαν ανάμεσα στο Μαύρο για να εμπλουτίσουν το χρώμα και το άρωμα των κρασιών τους.
Ο δρόμος της άγριας ομορφιάς…
Η διαδρομή αυτή καλύπτει όλη την περιοχή ανατολικά από την ψηλότερη κορυφή του Τροόδους. Είναι η πολυτραγουδισμένη περιοχή Πιτσιλιάς, με τα δεκατέσσερα χωριά της, που ο φιδωτός δρόμος απρόσμενα μας αποκαλύπτει. Οι τρείς κορυφές, ο Όλυμπος στα 1950 μέτρα, η Μαδαρή στα 1600 και η Παπούτσα στα 1400 δεσπόζουν των αμπελώνων που υπάρχουν εδώ.
Σ’αυτό το ”άγριο” τοπίο κάθε προσβάσιμη πλαγιά είναι δώρο Θεού και αμυγδαλιές, ελιές, καρυδιές και μηλιές κοσμούν κάθε δρόμο και αυλή. Η πιο όμορφη εικόνα όμως είναι οι αμπελώνες που ξετυλίγονται με φόντο το πευκόδασος. Ο καρπός τους οινοποιείται από δύο εξαίρετα οινοποιεία.
Σε αυτά τα μέρη όπου η διαβίωση ήταν πάντα δύσκολη, όπου οι ζωές των ανθρώπων ακολουθούσαν τη ροή των εποχών τα αμπέλια και το κρασί ξεχώρισαν από νωρίς. Εδώ πάνω, όπου οι εποχές διακρίνονται μεταξύ τους, είναι χαρά να περπατάς στα μονοπάτια του κρασιού. Η μεγαλύτερη χαρά είναι να βρεθείς στην Πιτσιλιά το Σεπτέμβριο, τις μέρες του τρύγου και του πατήματος των σταφυλιών. Οι κρύες μέρες που έρχονται έχουν τη δική τους ομορφιά με καλή παρέα και καλό κρασί…
Γενικά χαρακτηριστικά
Η Πιτσιλιά, μια πολυσύνθετη ορεινή περιοχή, περιβάλλεται από τέσσερα δάση: του Τροόδους στα δυτικά, του Μαχαιρά στα ανατολικά, του δάσους ”Αδελφοί” στα βόρεια και του δάσους της Λεμεσού στα νότια. Έχει περήφανες βουνοκορφές με κυριότερη την Μαδαρή(1,672 μέτρα). Η υψηλή βροχόπτωση αποφέρει πλούσια βλάστηση. Το τοπίο, άλλοτε άγριο και άλλοτε ειδυλλιακό, την κάνει να ξεχωρίζει.
Κατά μήκος της διαδρομής θα συναντήσουμε δύο επισκέψιμα οινοποιεία.
Κλίμα: Η περιοχή διαθέτει ξηρό κλίμα. Το χειμώνα η θερμοκρασία πέφτει χαμηλά κάποτε με παγετούς και χιόνια. Το καλοκαίρι είναι ήπιο και απολαυστικό.
Έδαφος: Η περιοχή είναι ορεινή αλλά οι εκτάσεις άγριας βλάστησης και δασών εναλλάσσονται με καλλιεργημένες εκτάσεις. Τα εδάφη είναι συνήθως γκρίζου χρώματος, ελαφριάς ως μέσης μηχανικής σύστασης με ψηλή περιεκτικότητα άμμου.
Αμπελώνες: 32 χωριά της περιοχής περιλαμβάνονται στην ζώνη παραγωγής Οίνων Ελεγχόμενης Ονομασίας Προέλευσης ”Πιτσιλιά”. Εκτός από τις τοπικές Μαύρο και Ξυνιστέρι καλλιεργούνται άλλες 11 ποικιλίες οιναμπέλου.
Ερυθρές Ποικιλίες: Όφθαλμο, Μαραθευτικό, Cabernet Franc, Cabernet Sauvignon Blanc, Chardonnay, Malaga.
Η διαδρομή
Ξεκινώντας από τη Λεμεσό, στον αυτοκινητόδρομο Α1 παίρνουμε την έξοδο Β8 προς το Τρόοδος. Ο ανηφορικός δρόμος θα μας φέρει στο φράγμα του Κούρρη όπου στα δεξιά μας συναντούμε τον πρώτο σταθμό, το χωριό Άλασσα. Συνεχίζοντας βόρεια θα συναντήσουμε σε δέκα χιλιόμετρα το χωριό Τριμίκληνη είναι χτισμένη στα όρια του δάσους μιας ημιορεινής έκτασης με πεύκα, οπωροφόρα και αμπελώνες. Παρουσιάζει ανάπτυξη αλλά διατηρεί παραδοσιακά στοιχεία. Από τα εμπορικά καταστήματα και τα καφενεία μπορείτε να προμηθευτείτε γλυκά του κουταλιού, μαρμελάδες, μέλι, φρέσκα φρούτα και ξηρούς καρπούς χωρίς να ξεχνάμε τα προϊόντα της αμπέλου: σταφίδες, σουτζιούκο και κρασί.
Στη βόρεια έξοδο βρίσκεται η συμβολή με το δρόμο Ε806 προς το Πελένδρι. Μια αριστερή παράκαμψη μας επιτρέπει να επισκεφθούμε το μεγαλύτερο διπλό γεφύρι στο νησί.
Ο δρόμος προς το Πελένδρι περνά από ένα καμένο δάσος, αλλά αυτή η εικόνα σύντομα αντικαθιστάται από μία ευχάριστη. Στα πέντε χιλιόμετρα από την Τριμίκληνη βρίσκουμε το Οινοποιείο ” TSIAKKAS WINERY”. Τα καμένα πεύκα τριγύρω μαρτυρούν πως το παραδοσιακής αρχιτεκτονικής κτίριο πέρασε δύσκολες στιγμές αλλά γλύτωσε από την πυρά. Ο αμπελώνας όμως κάηκε ολοσχερώς και έχει επαναφυτευθεί.
Το οινοποιείο στοχεύει σε κρασιά ποιοτικά που να καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα. Ξεχωρίζουν τα λευκά Chardonnay και Ξυνιστέρι. Πολύ καλό επίσης είναι το Cabernet Sauvignon, ένα ερυθρό που βελτιώνεται χρόνο με τον χρόνο. Οι άνθρωποι του οινοποιείου μιλούν με ενθουσιασμό και περηφάνια και απαντούν με προθυμία στις ερωτήσεις. Γι’ αυτό προτιμούν, για μεγάλες ομάδες, να προηγείται τηλεφωνική συνεννόηση. Το οινοποιείο διαθέτει και καλάθι πικ-νικ. Το κατάστημα λειτουργεί μέσα στο ”ζεστό” χώρο των δοκιμών. Ο Κώστας Τσιάκκας και η γυναίκα του Μαρίνα περηφανεύονται και για την Κουμανδαρία τους, που διαθέσιμη είναι μόνο εδώ.
Επιστρέφοντας στον Ε806 συνεχίζουμε προς το Πελένδρι, ένα αρκετά μεγάλο χωριό χτισμένο αμφιθεατρικά στο στόμιο της κοιλάδας του ποταμού Λιμνάτη.
Συνεχίζοντας στην ίδια κατεύθυνση, σε απόσταση τριών χιλιομέτρων βρίσκεται ο οικισμός Ποταμίτισσα και σε πολύ μικρή απόσταση προς τα δυτικά το χωριό Δύμες. Αυτά τα χωριά έχουν υποστεί τις συνέπειες της αστυφιλίας. Σήμερα πολλά από τα σπίτια χρησιμοποιούνται σαν εξοχικά.
Ο δρόμος διασχίζει τις Δύμες και καταλήγει σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων στην Κυπερούντα, ένα από τα μεγαλύτερα περιφερειακά κέντρα της Πιτσιλιάς. Διατηρεί ανάπτυξη μέχρι σήμερα και είναι ένα καταπράσινο χωριό όπου τα σπίτια εναλλάσσονται με περιβόλια και αμπελώνες και όλα αυτά μέσα στην καρδιά του δάσους. Εδώ συναντάμε τους πιο ψηλούς αμπελώνες της Ευρώπης όπως υπερηφανεύονται οι άνθρωποι του οινοποιείου ΚΥΠΕΡΟΥΝΤΑΣ. Το συναντάμε έξω από το χωριό προς τα Χανδριά.
Η μονάδα στεγάζεται σε ένα πρόσφατο κτίριο σε μια πλαγιά με ανεμπόδιστη θέα προς το χωριό. Με πρόσφατο εξοπλισμό, σύγχρονες μεθόδους, υψηλή τεχνογνωσία αλλά και τις γνώσεις αμπελουργίας των παλαιοτέρων, οι άνθρωποι της εταιρείας οινοποιούν σταφύλια από ιδιόκτητους αμπελώνες συνδυασμένα με τοπική παραγωγή. Η σειρά των κρασιών δεν είναι μεγάλη αλλά σας την προτείνουμε ανεπιφύλακτα.
Ξεχωρίζει το Chardonnay ενώ το Petritis έχει ανατρέψει με το στυλ και την ποιότητά του την μέχρι πρότινος εικόνα της ποικιλίας που ήθελε τους οίνους από Ξυνιστέρι να μην αντέχουν στο χρόνο. Το Cabernet Sauvignon επίσης δεν υστερεί.
Η ξενάγηση γίνεται στα ελληνικά και στα αγγλικά αλλά είναι καλύτερα να προηγηθεί συνεννόηση. Και εδώ μπορεί ο οινόφιλος να δοκιμάσει και να προμηθευτεί τα προϊόντα της εταιρείας.
Στην ίδια κατεύθυνση, κοντά στο οινοποιείο, θα συναντήσουμε τα Χανδριά. Το υψόμετρο κυμαίνεται στα 1300 μέτρα και η κορυφή Μαδαρή, 300 μέτρα πιο ψηλά, υψώνεται στα βόρεια. Εδώ στην νότια πλαγιά οι αμπελώνες με Μαύρο και Ξυνιστέρι σε κυπελλοειδή μορφή μοιάζουν να δοξάζουν το βουνό και τον δημιουργό του.
Το επόμενο χωριό, τα Λαγουδερά, είναι ένας συνοικισμός χτισμένος στη βόρεια πλευρά της Μαδαρής. Διατηρεί πλήρως τον παραδοσιακό χαρακτήρα του. Υψηλότερα από εδώ, με κατεύθυνση προς το Σαράντι, αξίζει να επισκεφτούμε την Παναγία του Άρακα. Είναι μια εκκλησία του 12ου αιώνα που διατηρείται σε άριστη κατάσταση με εξαιρετικές τοιχογραφίες και αξιομνημόνευτη αρχιτεκτονική. Είναι ενταγμένη στον κατάλογο μνημείων Παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. (Περισσότερα στην κατηγορία Θρησκευτικός Τουρισμός, στην υποκατηγορία Προστατευόμενες Εκκλησίες από UNESCO)
Από τα Λαγουδερά ο δρόμος θα μας φέρει με νότια πορεία στο χωριό Πολύστυπος. Χτισμένος στα 1.150 μέτρα είναι ένας πανέμορφος οικισμός πλούσιος σε αμυγδαλιές, καρυδιές και κερασιές. Περιτριγυρίζεται από αμπελώνες Μαύρου και Ξυνιστεριού.
Από εδώ ακολουθούμε ανατολική πορεία προς την Άλωνα περί τα τέσσερα χιλιόμετρα. Ακριβώς πριν την είσοδο του χωριού ”κρύβεται” στα αριστερά η ”Βρύση των Πουλιών”. Δύσκολα γίνεται ορατή αν δεν είσαι πεζός αλλά αξίζει να την ψάξεις. Είναι σημείο απόμερο, δροσερό και σιωπηλό. Είναι συνάμα σημείο γεμάτο ζωή! Χρώματα και μυρωδιές μεθούν τις αισθήσεις… Λίγο πιο πέρα βρίσκεται το χωριό με τις κληματαριές να σκιάζουν τους δρόμους και τα πέτρινα σκαλοπάτια να οδηγούν στις γειτονιές.
Ο Αγρός βρίσκεται νοτιοδυτικά της Άλωνας σε απόσταση μικρότερη από δεκαπέντε χιλιόμετρα. Στο πρώτο μισό της διαδρομής ο δρόμος είναι αγροτικός και διανύει μια δύσβατη περιοχή κατάμεστη από αμπελώνες. Αυτή η ”άγρια” ομορφιά είναι το σήμα κατατεθέν της Πιτσιλιάς. Στο άλλο μισό οδηγούμε στον Ε903, που κατεβαίνει από το Παλαιχώρι, και φθάνουμε στον Αγρό σε περίπου επτά χιλιόμετρα. Είναι ένα σημαντικό κεφαλοχώρι της περιοχής. Σε υψόμετρο 1100 μέτρων, είναι στην καρδιά της Πιτσιλιάς. Παραδοσιακό θέρετρο διακοπών αποπνέει έναν κοσμοπολίτικο αέρα. Διαθέτει καταστήματα, καφετέριες, εστιατόρια και ξενοδοχεία. Στα δρομάκια του σώζονται δείγματα από διαφορετικές αρχιτεκτονικές που μαρτυρούν μακραίωνη ιστορία. Τα περιβόλια και οι αμπελώνες είναι αρμονικά δεμένα με το δάσος. Στον Αγρό μπορείτε να επισκεφθείτε τους χώρους παρασκευής των αλλαντικών, γλυκών του κουταλιού και ροδοστάγματος για τα οποία είναι ξακουστός.
Ο δρόμος, με νότια κατεύθυνση πλέον, οδηγεί σύντομα στον Άγιο Ιωάννη. Είναι ένα γραφικό χωριό, χτισμένο αμφιθεατρικά. Γειτονεύει ανατολικά με τον Άγιο Θεόδωρο, τον τελευταίο σταθμό μας πριν την επιστροφή στη Λεμεσό. Πνιγμένος στο πράσινο, ο ”Επτάλοφος”, όπως ονομάστηκε, μιας που εκτείνεται σε επτά λόφους, είναι ένα χωριό με χαρακτήρα. Οι πευκοφυτεμένοι δρόμοι σε οδηγούν στο δάσος, στα περιβόλια και στους αμπελώνες τριγύρω. Αμυγδαλιές αγκαλιά με μηλιές, πεύκα αγκαλιά με λεύκες, κι όλα μαζί, αγκαλιά με το χωριό ολόκληρο.
Εδώ αφήνουμε πίσω μας την Πιστιλιά. Ο δρόμος κατηφορίζοντας, οδηγεί προς τη Ζωοπηγή και από εκεί περνάει από τα χωριά Γεράσα και Παραμύθα. Συνεχίζοντας θα συναντήσουμε τις φιλόξενες εικόνες του χωριού Παλόδεια και μέσω του προαστίου της Λεμεσού Αγία Φύλα θα ολοκληρώσουμε τη διαδρομή μας. Το μήκος της δεν ξεπέρασε τα 120 χιλιόμετρα αλλά η άγρια ομορφιά της μένει για πάντα στην καρδιά.
Σημείο Εκκίνησης: Μέσα Γειτονία
Τέρμα: Παλώδεια
Πηγή: Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού Κυπριακής Δημοκρατίας, Κείμενο: Γιάννος Κωνσταντίνου